Sàn upcom là gì? sàn giao dịch chứng khoán upcom tại việt nam

Sàn UPCOM là gì? Đây là câu hỏi được nhiều nhà đầu tư, đặc biệt là những người mới tìm hiểu về thị trường chứng khoán Việt Nam quan tâm. UPCOM (Unlisted Public Company Market) đóng vai trò quan trọng trong việc hoàn thiện cấu trúc thị trường chứng khoán Việt Nam, tạo điều kiện cho các doanh nghiệp đại chúng chưa niêm yết chính thức có thể giao dịch cổ phiếu.

Sàn UPCOM là gì?

Để hiểu rõ UPCOM là gì, chúng ta cần nắm vững định nghĩa và vai trò của nó trong tổng thể thị trường chứng khoán Việt Nam.

Định nghĩa

UPCOM là viết tắt của "Unlisted Public Company Market", tạm dịch là Thị trường Giao dịch Chứng khoán của các Công ty Đại chúng Chưa Niêm yết. Đây là nơi các cổ phiếu của các công ty đại chúng nhưng chưa đủ điều kiện hoặc chưa muốn niêm yết chính thức trên Sở Giao dịch Chứng khoán Thành phố Hồ Chí Minh (HOSE) hay Sở Giao dịch Chứng khoán Hà Nội (HNX) được phép giao dịch. Mục đích chính là tăng cường tính minh bạch và thanh khoản cho các cổ phiếu này.

Lịch sử hình thành và phát triển của UPCOM

Sàn UPCOM chính thức đi vào hoạt động từ ngày 24/06/2009 dưới sự quản lý của Sở Giao dịch Chứng khoán Hà Nội (HNX). Sự ra đời của UPCOM nhằm giải quyết vấn đề các công ty cổ phần chưa đủ điều kiện niêm yết nhưng vẫn có nhu cầu giao dịch cổ phiếu, giúp các nhà đầu tư có thêm lựa chọn và giảm thiểu rủi ro khi giao dịch cổ phiếu OTC (Over The Counter) thiếu kiểm soát. Qua hơn một thập kỷ, UPCOM đã phát triển mạnh mẽ, trở thành một phần không thể thiếu của thị trường chứng khoán Việt Nam.

Vai trò

UPCOM đóng vai trò cầu nối quan trọng giữa các doanh nghiệp đại chúng chưa niêm yết và nhà đầu tư. Cụ thể:

• Tăng tính minh bạch: Buộc các công ty phải công bố thông tin theo quy định, giúp nhà đầu tư có cơ sở đánh giá tốt hơn so với giao dịch OTC truyền thống.

• Tạo thanh khoản: Cung cấp một kênh giao dịch tập trung, giúp cổ phiếu của các công ty chưa niêm yết có thể mua bán dễ dàng hơn.

• Tiền đề cho niêm yết: Nhiều công ty sau khi hoạt động ổn định trên UPCOM sẽ tích lũy kinh nghiệm và đạt đủ điều kiện để chuyển sang niêm yết trên HOSE hoặc HNX.

• Đa dạng hóa sản phẩm đầu tư: Mở ra cơ hội cho nhà đầu tư tiếp cận các doanh nghiệp có tiềm năng tăng trưởng sớm, đôi khi với mức giá hấp dẫn hơn.

Màn hình bảng giá chứng khoán UPCOM trong phòng giao dịch

So sánh cơ bản với các sàn HOSE và HNX

Để hiểu rõ hơn về sàn UPCOM là gì, bảng dưới đây so sánh một số điểm cơ bản giữa HOSE, HNX và UPCOM:

Thị trường UPCOM là gì?

Hiểu được thị trường UPCOM là gì không chỉ dừng lại ở định nghĩa mà còn cần đi sâu vào cấu trúc và những đặc điểm vận hành riêng biệt của nó.

Tổng quan về thị trường UPCOM

Thị trường UPCOM là một thị trường giao dịch chứng khoán tập trung, được tổ chức và vận hành bởi Sở Giao dịch Chứng khoán Hà Nội (HNX). Nó không phải là một sàn niêm yết chính thức theo nghĩa truyền thống như HOSE hay HNX, mà là một nơi để các công ty đại chúng chưa niêm yết thực hiện giao dịch cổ phiếu một cách công khai và minh bạch hơn so với thị trường OTC tự do.

Phân loại cổ phiếu/doanh nghiệp theo quy mô, ngành nghề

Các cổ phiếu trên UPCOM rất đa dạng, đến từ nhiều ngành nghề và quy mô khác nhau. Chúng bao gồm:

• Các công ty cổ phần đã chuyển từ mô hình công ty TNHH nhưng chưa đủ điều kiện niêm yết.

• Các công ty đã hủy niêm yết từ HOSE/HNX do vi phạm quy định hoặc muốn tái cơ cấu.

• Các doanh nghiệp nhà nước đã cổ phần hóa.

Sự đa dạng này mang lại nhiều cơ hội nhưng cũng tiềm ẩn rủi ro do chất lượng doanh nghiệp không đồng đều.

Cơ chế giao dịch đặc thù: giới hạn giá, khối lượng, thanh khoản

Sàn UPCOM có những cơ chế giao dịch riêng biệt so với HOSE và HNX:

• Biên độ dao động giá: Biên độ dao động giá của cổ phiếu trên UPCOM là ± 15% trong phiên giao dịch. Mức này cao hơn nhiều so với ± 7% của HOSE và ± 10% của HNX, dẫn đến biến động giá mạnh hơn.

• Thanh khoản: Nhìn chung, thanh khoản trên UPCOM thấp hơn so với HOSE và HNX. Điều này là do số lượng nhà đầu tư quan tâm đến từng mã cụ thể ít hơn và quy mô giao dịch của nhiều cổ phiếu còn nhỏ.

• Khớp lệnh: Tương tự như các sàn khác, UPCOM sử dụng phương thức khớp lệnh liên tục và khớp lệnh định kỳ.

Các loại giao dịch phổ biến trên UPCOM

Các giao dịch phổ biến trên UPCOM bao gồm:

• Giao dịch khớp lệnh liên tục: Các lệnh mua/bán được thực hiện ngay lập tức khi có đối ứng phù hợp.

• Giao dịch thỏa thuận: Các bên tự thỏa thuận với nhau về giá và khối lượng, sau đó báo cáo lên Sở để ghi nhận. Thường áp dụng cho các giao dịch khối lượng lớn.

Bảng số liệu cập nhật về UPCOM (ước tính đến cuối năm 2024/đầu 2025)

Lưu ý: Số liệu trên là ước tính và có thể thay đổi tùy thuộc vào thời điểm thống kê chính thức của HNX.

Sàn giao dịch UPCOM là như thế nào?

Để hiểu rõ sàn giao dịch UPCOM là như thế nào dưới góc độ của một doanh nghiệp muốn đăng ký, chúng ta cần nắm vững các điều kiện và quy trình cụ thể.

Điều kiện đăng ký giao dịch trên UPCOM

Các doanh nghiệp muốn đăng ký giao dịch trên UPCOM cần đáp ứng các điều kiện sau (tham khảo Thông tư 155/2015/TT-BTC và các văn bản liên quan):

• Là công ty đại chúng: Có vốn điều lệ đã góp từ 10 tỷ đồng trở lên và có ít nhất 100 nhà đầu tư sở hữu từ 1% số cổ phiếu có quyền biểu quyết trở lên (trừ trường hợp là công ty cổ phần hóa).

• Hoạt động tối thiểu 1 năm: Kể từ ngày được cấp Giấy chứng nhận đăng ký kinh doanh.

• Không có lỗ lũy kế: Tính đến thời điểm nộp hồ sơ đăng ký giao dịch.

• Có báo cáo tài chính kiểm toán: Trong 2 năm gần nhất phải được kiểm toán bởi tổ chức kiểm toán độc lập đủ điều kiện.

• Cam kết công bố thông tin: Tuân thủ các quy định về công bố thông tin theo luật định.

• Đăng ký lưu ký chứng khoán: Tại Trung tâm Lưu ký Chứng khoán Việt Nam (VSD).

Quy trình từng bước đăng ký giao dịch trên UPCOM

Quy trình đăng ký giao dịch trên sàn UPCOM bao gồm các bước chính sau:

1. Bước 1: Chuẩn bị hồ sơ đăng ký giao dịch:

• Giấy đăng ký giao dịch cổ phiếu.

• Bản sao Giấy chứng nhận đăng ký doanh nghiệp.

• Điều lệ công ty.

• Các báo cáo tài chính đã được kiểm toán (2 năm gần nhất).

• Nghị quyết Đại hội đồng cổ đông về việc đăng ký giao dịch trên UPCOM.

• Giấy xác nhận của VSD về việc đăng ký lưu ký.

• Các tài liệu khác theo yêu cầu của HNX.

2. Bước 2: Nộp hồ sơ tại HNX: Doanh nghiệp nộp 01 bộ hồ sơ gốc và 02 bộ hồ sơ sao y cho Sở Giao dịch Chứng khoán Hà Nội.

3. Bước 3: HNX thẩm định hồ sơ: HNX sẽ xem xét tính đầy đủ và hợp lệ của hồ sơ. Trong quá trình này, HNX có thể yêu cầu doanh nghiệp bổ sung hoặc giải trình thêm.

4. Bước 4: HNX chấp thuận và thông báo: Nếu hồ sơ đạt yêu cầu, HNX sẽ ban hành quyết định chấp thuận đăng ký giao dịch.

5. Bước 5: Đưa cổ phiếu vào giao dịch: Sau khi có quyết định chấp thuận, doanh nghiệp sẽ phối hợp với HNX và VSD để hoàn tất các thủ tục kỹ thuật, và cổ phiếu sẽ chính thức được đưa vào giao dịch trên sàn UPCOM.

Thời gian và chi phí liên quan

• Thời gian xử lý: Thông thường, quy trình từ khi nộp hồ sơ đến khi cổ phiếu được chấp thuận giao dịch có thể kéo dài từ 30 đến 60 ngày làm việc, tùy thuộc vào sự đầy đủ của hồ sơ và tốc độ xử lý của các bên liên quan.

• Chi phí: Các chi phí bao gồm phí nộp hồ sơ, phí tư vấn (nếu có), phí đăng ký lưu ký tại VSD, và các chi phí duy trì hàng năm. Chi phí này thường thấp hơn đáng kể so với chi phí niêm yết trên HOSE hay HNX.

Yêu cầu pháp lý, minh bạch thông tin

Các doanh nghiệp trên UPCOM phải tuân thủ nghiêm ngặt các quy định về công bố thông tin theo pháp luật chứng khoán, bao gồm:

• Báo cáo tài chính định kỳ (quý, bán niên, năm).

• Thông tin bất thường (ví dụ: thay đổi nhân sự cấp cao, giao dịch lớn, sự kiện ảnh hưởng đến hoạt động).

• Thông tin định kỳ về quản trị công ty.

Điều này đảm bảo tính minh bạch và bảo vệ quyền lợi của nhà đầu tư, mặc dù mức độ minh bạch có thể chưa bằng các sàn niêm yết chính thức.

Biểu tượng ba sàn HOSE, HNX và UPCOM được so sánh trực quan

So sánh quy trình UPCOM với HOSE, HNX

Lợi ích và rủi ro

Giao dịch trên sàn UPCOM mang lại cả cơ hội và thách thức. Hiểu rõ những điểm này là rất quan trọng để đưa ra quyết định đầu tư sáng suốt.

Ưu điểm khi giao dịch trên UPCOM

• Chi phí niêm yết thấp: Đối với doanh nghiệp, chi phí và thủ tục để đưa cổ phiếu lên UPCOM đơn giản và ít tốn kém hơn nhiều so với niêm yết trên HOSE hay HNX. Điều này khuyến khích các doanh nghiệp tham gia thị trường tập trung.

• Cơ hội đầu tư doanh nghiệp vừa và nhỏ: UPCOM là nơi tập trung nhiều doanh nghiệp có quy mô vừa và nhỏ, thậm chí là các startup tiềm năng. Điều này mở ra cơ hội cho nhà đầu tư tìm kiếm những cổ phiếu có thể tăng trưởng bứt phá trong tương lai với mức định giá ban đầu thấp hơn.

• Đa dạng hóa danh mục đầu tư: Bằng cách thêm các cổ phiếu UPCOM vào danh mục, nhà đầu tư có thể đa dạng hóa rủi ro và tăng cường cơ hội sinh lời từ các ngành nghề hoặc doanh nghiệp khác biệt so với các cổ phiếu trên HOSE/HNX.

• Tăng tính thanh khoản cho cổ phiếu chưa niêm yết: So với giao dịch OTC truyền thống, việc cổ phiếu được giao dịch trên UPCOM giúp tăng tính thanh khoản, dễ mua bán hơn và có cơ chế giám sát tốt hơn.

Rủi ro khi giao dịch trên sàn UPCOM

• Thanh khoản thấp: Đây là một trong những rủi ro lớn nhất. Nhiều cổ phiếu trên UPCOM có khối lượng giao dịch rất nhỏ, dẫn đến khó khăn trong việc mua vào hoặc bán ra với số lượng lớn, đặc biệt là khi thị trường biến động.

• Biến động giá cao: Với biên độ dao động giá lên tới ± 15%, cổ phiếu UPCOM có thể tăng giảm mạnh trong một phiên, tiềm ẩn rủi ro cao cho nhà đầu tư.

• Thiếu minh bạch thông tin: Mặc dù có quy định về công bố thông tin, nhưng một số doanh nghiệp trên UPCOM có thể không tuân thủ nghiêm ngặt hoặc thông tin công bố còn hạn chế, khiến nhà đầu tư khó khăn trong việc đánh giá chính xác tình hình kinh doanh.

• Rủi ro doanh nghiệp: Do điều kiện đăng ký linh hoạt hơn, chất lượng hoạt động và tiềm lực tài chính của các doanh nghiệp trên UPCOM có sự phân hóa rõ rệt. Một số công ty có thể hoạt động kém hiệu quả hoặc gặp khó khăn về tài chính.

Lời khuyên dành cho nhà đầu tư mới trên UPCOM

Nếu bạn là nhà đầu tư mới và muốn tham gia UPCOM, hãy lưu ý những điều sau:

• Nghiên cứu kỹ lưỡng: Luôn tìm hiểu kỹ về doanh nghiệp, báo cáo tài chính, ban lãnh đạo và triển vọng ngành trước khi đầu tư.

• Đa dạng hóa: Không nên tập trung quá nhiều vốn vào một hoặc một vài cổ phiếu UPCOM do rủi ro cao.

• Xác định mục tiêu rõ ràng: UPCOM phù hợp cho những nhà đầu tư chấp nhận rủi ro cao để tìm kiếm lợi nhuận đột biến, hoặc những người có tầm nhìn dài hạn vào các doanh nghiệp tiềm năng.

• Chuẩn bị tâm lý cho biến động: Giá cổ phiếu UPCOM có thể biến động mạnh, cần có tâm lý vững vàng và kế hoạch quản lý rủi ro cụ thể.

Case study: Một số cổ phiếu UPCOM nổi bật

Trong quá khứ, nhiều cổ phiếu trên UPCOM đã có những giai đoạn tăng trưởng ấn tượng, biến động mạnh mẽ, mang lại cơ hội sinh lời cao cho nhà đầu tư. Ví dụ như:

• VEA (Tổng Công ty Máy động lực và Máy nông nghiệp Việt Nam): Một trong những cổ phiếu có vốn hóa lớn và thanh khoản tốt trên UPCOM, thu hút sự quan tâm của nhiều nhà đầu tư.

• QNS (Đường Quảng Ngãi): Đã từng giao dịch trên UPCOM trước khi chuyển niêm yết sang HOSE, cho thấy tiềm năng phát triển của các doanh nghiệp từ thị trường này.

Hướng dẫn cách giao dịch cổ phiếu trên sàn UPCOM cho nhà đầu tư cá nhân

Nếu bạn đã hiểu sàn UPCOM là gì và sẵn sàng tham gia, đây là hướng dẫn chi tiết các bước để giao dịch cổ phiếu trên sàn UPCOM.

Các bước mở tài khoản chứng khoán

Để bắt đầu giao dịch, bạn cần có một tài khoản chứng khoán tại một công ty chứng khoán (CTCK) được cấp phép tại Việt Nam.

1. Bước 1: Chọn công ty chứng khoán: Lựa chọn CTCK uy tín, có dịch vụ tốt, phí giao dịch hợp lý và nền tảng giao dịch thân thiện. Một số CTCK lớn bao gồm SSI, VNDIRECT, HSC, VPS, TCBS...

2. Bước 2: Chuẩn bị hồ sơ:

• Chứng minh nhân dân/Căn cước công dân (bản gốc để đối chiếu).

• Điền phiếu đăng ký mở tài khoản (có thể tải từ website CTCK hoặc nhận tại quầy).

3. Bước 3: Nộp hồ sơ: Đến trực tiếp chi nhánh/phòng giao dịch của CTCK hoặc đăng ký mở tài khoản online (đối với một số CTCK có hỗ trợ).

4. Bước 4: Ký hợp đồng và nhận thông tin tài khoản: Sau khi hồ sơ được duyệt, bạn sẽ ký hợp đồng và nhận thông tin tài khoản giao dịch chứng khoán, bao gồm số tài khoản và mật khẩu đăng nhập hệ thống giao dịch.

Cách đặt lệnh mua/bán cổ phiếu UPCOM

Sau khi có tài khoản, bạn có thể đặt lệnh mua/bán cổ phiếu UPCOM theo các bước sau:

1. Bước 1: Nạp tiền vào tài khoản chứng khoán: Chuyển tiền từ tài khoản ngân hàng của bạn vào tài khoản chứng khoán theo hướng dẫn của CTCK.

2. Bước 2: Đăng nhập hệ thống giao dịch: Sử dụng tên đăng nhập và mật khẩu được cung cấp để truy cập vào nền tảng giao dịch trực tuyến (website hoặc ứng dụng di động) của CTCK.

3. Bước 3: Tìm kiếm mã cổ phiếu: Nhập mã cổ phiếu UPCOM bạn muốn giao dịch (ví dụ: VEA, QNS) vào ô tìm kiếm.

4. Bước 4: Đặt lệnh mua/bán:

• Chọn "Mua" hoặc "Bán".

• Nhập giá mong muốn (Giá giới hạn - LO, hoặc Giá thị trường - ATO/ATC nếu có).

• Nhập khối lượng cổ phiếu muốn giao dịch.

• Kiểm tra lại thông tin và xác nhận lệnh.

5. Bước 5: Theo dõi trạng thái lệnh: Lệnh của bạn sẽ được gửi lên Sở Giao dịch và khớp lệnh nếu có đối ứng phù hợp. Bạn có thể theo dõi trạng thái lệnh trong mục "Sổ lệnh" hoặc "Lịch sử giao dịch".

Lưu ý về thời gian giao dịch, phí, công cụ hỗ trợ

• Thời gian giao dịch: Sàn UPCOM có thời gian giao dịch tương tự HOSE/HNX, từ 9:00 sáng đến 15:00 chiều các ngày làm việc từ thứ Hai đến thứ Sáu, nghỉ giữa trưa.

• Khớp lệnh liên tục: 9:00 - 11:30 và 13:00 - 14:30.

• Khớp lệnh định kỳ đóng cửa: 14:30 - 14:45.

• Giao dịch thỏa thuận: 9:00 - 15:00.

• Phí giao dịch: Phí giao dịch cổ phiếu UPCOM thường tương đương hoặc thấp hơn một chút so với phí giao dịch trên HOSE/HNX, dao động từ 0.1% đến 0.35% giá trị giao dịch, tùy thuộc vào CTCK.

• Công cụ hỗ trợ: Các CTCK thường cung cấp các công cụ phân tích kỹ thuật, báo cáo phân tích doanh nghiệp và tin tức thị trường để hỗ trợ nhà đầu tư. Hãy tận dụng tối đa các công cụ này.

Mẹo quản lý rủi ro khi đầu tư UPCOM

• Phân bổ vốn hợp lý: Không nên dùng toàn bộ vốn để đầu tư vào cổ phiếu UPCOM do rủi ro biến động cao.

• Cắt lỗ chủ động: Thiết lập điểm cắt lỗ rõ ràng và tuân thủ để hạn chế thua lỗ lớn.

• Đầu tư dài hạn: Với nhiều cổ phiếu UPCOM, chiến lược đầu tư dài hạn có thể hiệu quả hơn do cần thời gian để doanh nghiệp phát triển và minh bạch hơn.

• Theo dõi thông tin: Thường xuyên cập nhật thông tin về doanh nghiệp và thị trường để đưa ra quyết định kịp thời.

Nhà đầu tư đặt lệnh giao dịch cổ phiếu UPCOM trên laptop

Câu hỏi thường gặp (FAQ) về sàn UPCOM

Dưới đây là một số câu hỏi thường gặp giúp bạn củng cố kiến thức về sàn UPCOM là gì.

Sàn UPCOM có phải sàn niêm yết chính thức không?

Không, sàn UPCOM không phải là sàn niêm yết chính thức theo nghĩa truyền thống như HOSE hay HNX. Nó là một thị trường giao dịch tập trung cho các công ty đại chúng chưa niêm yết, với điều kiện và quy định linh hoạt hơn.

Ai có thể đăng ký giao dịch trên UPCOM?

Bất kỳ nhà đầu tư cá nhân hoặc tổ chức nào có tài khoản chứng khoán tại một công ty chứng khoán đều có thể đăng ký giao dịch cổ phiếu trên UPCOM. Đối với doanh nghiệp, cần đáp ứng các điều kiện về công ty đại chúng và quy định của HNX để đưa cổ phiếu lên giao dịch.

UPCOM khác gì HOSE và HNX?

Có nên đầu tư cổ phiếu UPCOM không?

Việc có nên đầu tư vào cổ phiếu UPCOM hay không phụ thuộc vào khẩu vị rủi ro và mục tiêu đầu tư của bạn.

• Nên đầu tư nếu: Bạn là nhà đầu tư chấp nhận rủi ro cao, có khả năng nghiên cứu sâu về doanh nghiệp, và tìm kiếm những cơ hội tăng trưởng đột phá trong dài hạn.

• Không nên đầu tư nếu: Bạn là nhà đầu tư ưu tiên sự an toàn, không chấp nhận rủi ro cao và cần thanh khoản cao.

Cách kiểm tra thông tin doanh nghiệp trên UPCOM?

Bạn có thể kiểm tra thông tin doanh nghiệp trên UPCOM thông qua các kênh sau:

• Website của Sở Giao dịch Chứng khoán Hà Nội (HNX): HNX là nơi quản lý và công bố thông tin chính thức của các doanh nghiệp trên UPCOM. Bạn có thể tìm kiếm thông tin về báo cáo tài chính, tin tức doanh nghiệp, và các sự kiện quan trọng.

• Website của công ty chứng khoán: Nhiều CTCK cung cấp báo cáo phân tích, thông tin doanh nghiệp và tin tức liên quan đến cổ phiếu UPCOM.

• Website của chính doanh nghiệp: Các công ty đại chúng có trách nhiệm công bố thông tin trên website của mình.

UPCOM là một cấu phần không thể thiếu của thị trường chứng khoán Việt Nam, đóng vai trò quan trọng trong việc tăng cường tính minh bạch và thanh khoản cho các cổ phiếu của công ty đại chúng chưa niêm yết. Mặc dù có những đặc thù riêng về điều kiện, quy trình giao dịch, và biên độ giá so với HOSE hay HNX, UPCOM vẫn là một kênh đầu tư tiềm năng, đặc biệt cho những nhà đầu tư sẵn sàng chấp nhận rủi ro cao để tìm kiếm cơ hội từ các doanh nghiệp mới nổi hoặc chưa đạt điều kiện niêm yết chính thức.

Việc hiểu rõ về UPCOM, từ định nghĩa, vai trò đến những lợi ích và rủi ro đi kèm, sẽ giúp nhà đầu tư đưa ra quyết định sáng suốt và xây dựng chiến lược phù hợp với khẩu vị rủi ro cá nhân. HVA xin chúc bạn luôn thành công!