Biểu đồ tâm lý chứng khoán và chu kỳ tâm lý thị trường chứng khoán

Bạn có hoảng loạn khi thị trường sụt giảm? HVA sẽ kể câu chuyện về biểu đồ tâm lý chứng khoán, giúp bạn làm chủ cảm xúc. Khám phá ngay!

Giới thiệu

Tâm lý chứng khoán (market psychology) là tổng hòa các trạng thái cảm xúc, niềm tin và hành vi của số đông nhà đầu tư trên thị trường. Nó là động lực chính chi phối các quyết định mua bán, từ đó tạo ra những biến động giá mà chúng ta thấy hàng ngày. Dù các yếu tố cơ bản của doanh nghiệp không thay đổi, giá cổ phiếu vẫn có thể tăng vọt hoặc lao dốc chỉ vì tâm lý đám đông.

Một cách để hình dung và định lượng các trạng thái cảm xúc này chính là biểu đồ tâm lý chứng khoán. Đây là một mô hình trực quan giúp chúng ta nhận biết chu kỳ tâm lý thị trường chứng khoán một cách rõ ràng, từ những khoảnh khắc lạc quan tột độ cho đến lúc tuyệt vọng cùng cực. Nắm bắt được biểu đồ tâm lý chứng khoán giúp nhà đầu tư:

• Đưa ra quyết định khách quan hơn: Thay vì hành động theo cảm xúc, bạn sẽ dựa vào một mô hình có tính logic và khoa học.

• Hạn chế rủi ro: Tránh được bẫy mua vào khi thị trường đã đạt đỉnh hưng phấn và bán ra khi thị trường đã chạm đáy sợ hãi.

• Nhận diện cơ hội: Tận dụng được những khoảnh khắc mà cảm xúc đám đông đang đi lệch với giá trị thực tế của tài sản.

 

Tổng quan

Chu kỳ tâm lý thị trường chứng khoán là sự lặp lại của các trạng thái cảm xúc chung của thị trường, thường gắn liền với một chu kỳ tăng trưởng và suy thoái kinh tế. Đây không phải là một đường thẳng mà là một vòng tròn khép kín, với mỗi giai đoạn là một trạng thái tâm lý đặc trưng.

Các giai đoạn phổ biến trong chu kỳ tâm lý thị trường chứng khoán bao gồm:

• Giai đoạn kỳ vọng (Hope): Sau một đợt giảm giá mạnh, một số nhà đầu tư bắt đầu nhận thấy dấu hiệu phục hồi. Tâm lý thận trọng dần được thay thế bằng sự hy vọng.

• Giai đoạn lạc quan (Optimism): Giá bắt đầu tăng nhẹ, thu hút thêm nhiều nhà đầu tư tham gia. Tâm lý chung là lạc quan, tin rằng thị trường sẽ tốt lên.

• Giai đoạn hưng phấn (Euphoria): Đây là đỉnh điểm của chu kỳ tâm lý thị trường chứng khoán. Mọi người đều tin rằng thị trường sẽ chỉ tăng, không thể giảm. FOMO (sợ bỏ lỡ cơ hội) lan rộng. Giá cổ phiếu tăng mạnh, thường vượt xa giá trị thực.

• Giai đoạn thỏa mãn (Complacency): Sau một đợt tăng mạnh, thị trường có dấu hiệu chững lại. Một số nhà đầu tư bắt đầu cảm thấy lo lắng nhẹ.

• Giai đoạn lo lắng (Anxiety): Giá bắt đầu giảm. Nhiều người cho rằng đây chỉ là một đợt điều chỉnh ngắn hạn và sẽ sớm phục hồi.

• Giai đoạn từ chối (Denial): Thị trường tiếp tục giảm. Nhà đầu tư vẫn cố gắng tin rằng mọi thứ sẽ sớm ổn định và từ chối bán cổ phiếu.

• Giai đoạn sợ hãi (Fear): Giá giảm mạnh và liên tục. Tâm lý sợ hãi lan tràn, nhiều người bắt đầu bán tháo.

• Giai đoạn tuyệt vọng (Despair): Đây là đáy của chu kỳ tâm lý thị trường chứng khoán. Nhà đầu tư chán nản, gần như mất hết niềm tin. Họ sẵn sàng bán bất cứ giá nào.

Một ví dụ thực tế cho chu kỳ tâm lý thị trường chứng khoán gần đây có thể là giai đoạn năm 2021 đến 2022 của thị trường chứng khoán Việt Nam. Giai đoạn từ đầu 2021 đến đầu 2022, VN-Index tăng mạnh, thu hút nhà đầu tư mới ồ ạt (hưng phấn). Sau đó, thị trường bắt đầu đi xuống từ giữa năm 2022, nhiều nhà đầu tư đã trải qua các giai đoạn từ lo lắng, sợ hãi đến tuyệt vọng khi giá cổ phiếu liên tục giảm mạnh và phá đáy.

Các trạng thái tâm lý phổ biến của nhà đầu tư

Việc nhận biết các trạng thái tâm lý cá nhân là bước đầu tiên để làm chủ cảm xúc và đưa ra quyết định đúng đắn. Một số trạng thái tâm lý thường gặp:

• Tham lam (Greed): Nỗi sợ bỏ lỡ cơ hội (FOMO) khiến nhà đầu tư mua vào với bất cứ giá nào, ngay cả khi giá đã ở mức quá cao so với giá trị thực.

• Hoảng loạn (Panic): Nỗi sợ mất hết tiền bạc khiến nhà đầu tư bán tháo tài sản dù giá đã giảm rất sâu. Đây là lý do khiến nhiều người “cắt lỗ” ngay tại đáy.

• Hy vọng (Hope): Một cảm xúc tích cực có thể trở nên tiêu cực khi nó khiến nhà đầu tư ôm chặt cổ phiếu đang thua lỗ, hy vọng một ngày nào đó sẽ hòa vốn.

• Lo sợ (Fear): Một cảm xúc tự nhiên, nhưng khi trở nên quá mức sẽ cản trở nhà đầu tư hành động, khiến họ bỏ lỡ cơ hội mua vào khi giá đang rẻ.

• Từ chối (Denial): Không chấp nhận thực tế rằng khoản đầu tư đang thua lỗ, dẫn đến việc không chịu cắt lỗ sớm.

Để nhận biết trạng thái tâm lý này, bạn có thể quan sát một số chỉ báo kỹ thuật như:

• Khối lượng giao dịch (Volume): Khối lượng tăng đột biến kèm theo giá tăng mạnh thường là dấu hiệu của sự hưng phấn.

• Chỉ số sức mạnh tương đối (RSI): Khi RSI vượt quá 70, thị trường đang ở vùng mua quá mức (overbought), thường liên quan đến tâm lý tham lam. Ngược lại, RSI dưới 30 cho thấy thị trường đang ở vùng bán quá mức (oversold), liên quan đến tâm lý hoảng loạn.

 

Công cụ và chỉ số hỗ trợ đo lường tâm lý thị trường

Để phân tích biểu đồ tâm lý chứng khoán một cách khách quan, chúng ta có thể sử dụng các công cụ định lượng sau:

• Chỉ số Sợ hãi VIX (Volatility Index): Còn được gọi là “chỉ số sợ hãi”, VIX đo lường sự biến động dự kiến của thị trường. VIX tăng cao cho thấy tâm lý sợ hãi đang gia tăng, còn khi VIX giảm, tâm lý thị trường đang ổn định hoặc hưng phấn.

• Chỉ số Sức mạnh Tương đối RSI (Relative Strength Index): Như đã đề cập ở trên, RSI giúp xác định các vùng mua/bán quá mức, qua đó phần nào phản ánh tâm lý tham lam hoặc hoảng loạn của thị trường.

• Chỉ số Tâm lý thị trường (Sentiment Index): Một số tổ chức tài chính hoặc trang tin tức uy tín tổng hợp các chỉ số như tỷ lệ mua/bán của nhà đầu tư nhỏ lẻ, tỷ lệ Put/Call Options để đưa ra một chỉ số chung về tâm lý thị trường.

Tại Việt Nam, bạn có thể tham khảo thêm các chỉ số đặc thù như tỷ lệ tài khoản mở mới, dòng tiền vào/ra các quỹ ETF, hay thậm chí là tần suất tìm kiếm các cụm từ như "chứng khoán" trên Google Trends để có cái nhìn tổng quan về chu kỳ tâm lý thị trường chứng khoán.

Ảnh hưởng của chu kỳ tâm lý thị trường đến chiến lược đầu tư

Hiểu được biểu đồ tâm lý chứng khoán và chu kỳ tâm lý thị trường chứng khoán giúp nhà đầu tư xây dựng chiến lược phù hợp:

• Giai đoạn Hưng phấn: Đây là lúc bạn cần đặc biệt cẩn trọng. Thay vì mua đuổi, hãy xem xét chốt lời dần một phần danh mục để bảo vệ thành quả. Đừng để lòng tham lấn át.

• Giai đoạn Sợ hãi & Tuyệt vọng: Ngược lại, đây có thể là thời điểm vàng để tích lũy các cổ phiếu tốt với mức giá chiết khấu hấp dẫn. Trong khi đám đông hoảng loạn bán tháo, nhà đầu tư hiểu biết sẽ tìm kiếm các cơ hội "bắt đáy".

• Kết hợp phân tích kỹ thuật và tâm lý: Không nên chỉ dựa vào một yếu tố. Hãy sử dụng phân tích kỹ thuật để xác định điểm vào/ra hợp lý, đồng thời sử dụng phân tích tâm lý để xác nhận xu hướng và tránh những bẫy tâm lý phổ biến.

Ngoài ra, bạn có thể tham khảo các bài viết chuyên sâu được HVA tổng hợp, giúp bạn trang bị những thông tin cần thiết nhất.

 

Câu hỏi thường gặp

Biểu đồ tâm lý có chính xác không?

Biểu đồ tâm lý chứng khoán không phải là công cụ dự đoán tương lai 100%. Nó chỉ là một mô hình giúp chúng ta hiểu rõ hơn về hành vi của đám đông và tránh được những sai lầm phổ biến do cảm xúc gây ra.

Có thể áp dụng biểu đồ này cho thị trường quốc tế không?

Có. Chu kỳ tâm lý thị trường chứng khoán là một quy luật chung của thị trường tài chính trên toàn cầu, vì nó dựa trên tâm lý con người. Tuy nhiên, các chỉ số và công cụ đo lường cụ thể có thể khác nhau tùy thuộc vào từng thị trường.

Làm sao để tránh bị tâm lý chi phối?

• Lập kế hoạch trước: Luôn có một kế hoạch giao dịch rõ ràng (điểm mua/bán, điểm cắt lỗ) và tuân thủ nó.

• Sử dụng lệnh tự động: Sử dụng lệnh dừng lỗ (stop-loss) để tự động hóa việc quản lý rủi ro.

• Học hỏi và rèn luyện: Càng hiểu rõ biểu đồ tâm lý chứng khoán và chu kỳ tâm lý thị trường chứng khoán, bạn càng có thể nhận ra và kiểm soát cảm xúc tốt hơn.

Việc làm chủ cảm xúc và hiểu được chu kỳ tâm lý thị trường chứng khoán là một kỹ năng thiết yếu mà mọi nhà đầu tư chuyên nghiệp đều cần. Thông qua việc phân tích biểu đồ tâm lý chứng khoán, bạn không chỉ học cách nhận diện các giai đoạn của thị trường mà còn hiểu rõ hơn về chính bản thân mình. Đây là chìa khóa để thoát khỏi vòng lặp mua đỉnh bán đáy và đưa ra những quyết định đầu tư lý trí, đúng đắn. Hãy bắt đầu áp dụng ngay những kiến thức này để hành trình đầu tư của bạn trở nên hiệu quả và bền vững hơn.

Nếu bạn đang tìm kiếm một giải pháp đầu tư toàn diện, đa dạng các lớp tài sản để tối ưu hóa lợi nhuận mà chưa tìm được nền tảng phù hợp, bạn có thể liên hệ với HVA qua Hotline 1900 255 819. Với kinh nghiệm trong lĩnh vực tư vấn tài chính và đầu tư công nghệ, đội ngũ chuyên viên của chúng tôi sẽ tư vấn tận tình, giúp bạn xây dựng danh mục đầu tư thông minh và hiệu quả.