Tỷ giá trung tâm là gì? kiến thức dành cho người việt

Bạn đang bối rối về tỷ giá trung tâm? Bài viết này giải thích chi tiết khái niệm, cách xác định và tầm quan trọng của nó trong nền kinh tế Việt Nam. Đọc ngay!

Bạn có từng thắc mắc tại sao giá đồng USD biến động không ngừng và điều gì kiểm soát những biến động này trên thị trường Việt Nam? Mỗi khi có tin tức về tỷ giá trung tâm được Ngân hàng Nhà nước công bố, các doanh nghiệp và nhà đầu tư lại hết sức quan tâm. Thực tế, cơ chế này ảnh hưởng trực tiếp đến chi phí nhập khẩu, giá trị xuất khẩu và thậm chí là chi phí du lịch nước ngoài của bạn. Trong bài viết này, chúng tôi sẽ giải đáp mọi thắc mắc về tỷ giá trung tâm và tầm ảnh hưởng quan trọng của nó đối với nền kinh tế và cuộc sống hàng ngày.

Giới thiệu

Tỷ giá trung tâm là một trong những công cụ quan trọng nhất trong hệ thống quản lý tiền tệ của Việt Nam. Đây là mức tỷ giá tham chiếu giữa đồng Việt Nam (VND) và đô la Mỹ (USD) do Ngân hàng Nhà nước Việt Nam ấn định và công bố hàng ngày.

Khác với các loại tỷ giá khác như tỷ giá thị trường tự do hay tỷ giá liên ngân hàng, tỷ giá trung tâm đóng vai trò định hướng và kiểm soát. Nó tạo ra một khuôn khổ cho phép thị trường ngoại hối hoạt động linh hoạt trong một biên độ nhất định, đồng thời vẫn đảm bảo sự ổn định kinh tế vĩ mô.

Ví dụ, trong giai đoạn 2020-2022, khi các nền kinh tế lớn trên thế giới áp dụng chính sách tiền tệ nới lỏng, tỷ giá trung tâm đã giúp Việt Nam duy trì được sự ổn định của đồng nội tệ, góp phần kiểm soát lạm phát và tạo đà phục hồi kinh tế sau đại dịch.

Quy trình xác định tỷ giá trung tâm hàng ngày

Tỷ giá trung tâm là gì?

Tỷ giá trung tâm là gì? Theo định nghĩa chính thức, tỷ giá trung tâm là tỷ giá hối đoái giữa đồng Việt Nam và đô la Mỹ do Ngân hàng Nhà nước Việt Nam công bố hàng ngày, làm cơ sở cho các tổ chức tín dụng, chi nhánh ngân hàng nước ngoài được phép hoạt động ngoại hối tại Việt Nam (gọi tắt là tổ chức tín dụng) được phép giao dịch mua, bán ngoại tệ trong một biên độ cho phép.

Tỷ giá trung tâm được xác định dựa trên ba yếu tố chính:

1. Diễn biến tỷ giá bình quân gia quyền trên thị trường ngoại tệ liên ngân hàng

2. Biến động tỷ giá trên thị trường quốc tế của một số đồng tiền chủ chốt

3. Các mục tiêu chính sách tiền tệ và kinh tế vĩ mô

Căn cứ pháp lý cho việc xác định và công bố tỷ giá trung tâm được quy định tại Quyết định số 2730/QĐ-NHNN ngày 31/12/2015 của Thống đốc Ngân hàng Nhà nước về việc công bố tỷ giá trung tâm của đồng Việt Nam với đô la Mỹ và Thông tư số 15/2015/TT-NHNN ngày 02/10/2015 hướng dẫn giao dịch ngoại tệ trên thị trường ngoại tệ của các tổ chức tín dụng được phép hoạt động ngoại hối.

Ví dụ minh họa: Nếu tỷ giá trung tâm được công bố là 23.650 VND/USD và biên độ dao động là ±3%, các ngân hàng thương mại được phép giao dịch USD trong khoảng từ 22.940 VND/USD đến 24.360 VND/USD.

Tỷ giá trung tâm của ngân hàng nhà nước là gì?

Tỷ giá trung tâm của ngân hàng nhà nước là gì? Đây chính là mức tỷ giá chuẩn do Ngân hàng Nhà nước Việt Nam (NHNN) ấn định và công bố, nhằm điều tiết thị trường ngoại hối trong nước.

NHNN có vai trò đặc biệt quan trọng trong việc xác định tỷ giá trung tâm. Đây là cơ quan duy nhất có thẩm quyền công bố chính thức mức tỷ giá này, thường vào khoảng 8h30 sáng các ngày làm việc. Quyết định điều chỉnh tỷ giá trung tâm của NHNN thường dựa trên nhiều yếu tố:

• Diễn biến cung-cầu ngoại tệ trong nước

• Biến động của các đồng tiền chủ chốt trên thị trường quốc tế

• Mục tiêu về lạm phát và tăng trưởng kinh tế

• Cán cân thương mại và cán cân thanh toán quốc tế

• Chính sách tiền tệ tổng thể

Việc công bố tỷ giá trung tâm được thực hiện hàng ngày (trừ ngày nghỉ, lễ), tạo ra khuôn khổ cho các giao dịch ngoại hối diễn ra trong ngày. Cơ chế này khác biệt so với một số quốc gia lân cận như Thái Lan hay Malaysia, nơi tỷ giá được xác định chủ yếu bởi thị trường với sự can thiệp giới hạn từ ngân hàng trung ương.

Ví dụ, vào tháng 10/2022, khi đồng USD tăng giá mạnh trên toàn cầu, NHNN đã liên tục điều chỉnh tăng tỷ giá trung tâm để giảm áp lực lên dự trữ ngoại hối, đồng thời vẫn kiểm soát được lạm phát và biến động thị trường.

Tỷ giá trung tâm và biên độ

Một trong những khía cạnh quan trọng cần hiểu rõ về cơ chế tỷ giá ở Việt Nam là mối quan hệ giữa tỷ giá trung tâm và biên độ. Biên độ tỷ giá là phạm vi dao động cho phép của tỷ giá giao dịch thực tế so với tỷ giá trung tâm.

Hiện nay, biên độ này được NHNN quy định là ±3%, có nghĩa là các tổ chức tín dụng và ngân hàng thương mại được phép mua bán ngoại tệ với tỷ giá cao hơn hoặc thấp hơn tỷ giá trung tâm tối đa 3%.

Biên độ này có vai trò đặc biệt quan trọng:

• Tạo không gian cho thị trường tự điều chỉnh theo cung-cầu

• Đảm bảo tính linh hoạt cho các giao dịch ngoại hối

• Hạn chế đầu cơ và biến động quá mức

• Giúp NHNN duy trì khả năng kiểm soát thị trường

Ví dụ minh họa về tỷ giá trung tâm và biên độ: Nếu NHNN công bố tỷ giá trung tâm là 23.700 VND/USD, với biên độ ±3%, các tổ chức tín dụng có thể giao dịch USD trong khoảng từ 22.989 VND/USD đến 24.411 VND/USD.

Trong lịch sử, NHNN đã từng điều chỉnh biên độ này để phù hợp với tình hình kinh tế. Trước năm 2015, biên độ chỉ là ±1%, sau đó tăng lên ±2% và hiện nay là ±3%. Mỗi sự điều chỉnh biên độ đều gây ra những tác động đáng kể đến thị trường ngoại hối và hoạt động của doanh nghiệp.

Biểu đồ thanh biên độ ±3% quanh tỷ giá trung tâm USD/VND

Ảnh hưởng của tỷ giá trung tâm đến nền kinh tế và người dùng

Tỷ giá trung tâm có ảnh hưởng sâu rộng đến nhiều khía cạnh của nền kinh tế và đời sống người dân:

Đối với doanh nghiệp:

• Doanh nghiệp xuất khẩu: Khi tỷ giá trung tâm tăng (VND mất giá so với USD), hàng xuất khẩu của Việt Nam sẽ có giá cạnh tranh hơn trên thị trường quốc tế. Điển hình như các doanh nghiệp dệt may và thủy sản thường hưởng lợi khi tỷ giá tăng nhẹ.
  
  

• Doanh nghiệp nhập khẩu: Ngược lại, khi tỷ giá trung tâm tăng, chi phí nhập khẩu nguyên vật liệu sẽ cao hơn. Các ngành như dược phẩm, sản xuất công nghệ phụ thuộc nhiều vào nguyên liệu nhập khẩu sẽ chịu áp lực chi phí.
  
  

Đối với người dân:

• Du lịch quốc tế: Khi tỷ giá trung tâm tăng, chi phí du lịch nước ngoài của người Việt sẽ đắt đỏ hơn.
  
  

• Chuyển tiền kiều hối: Người nhận kiều hối sẽ nhận được nhiều tiền VND hơn khi tỷ giá trung tâm tăng.
  
  

• Tiết kiệm ngoại tệ: Những người có tài sản bằng USD sẽ thấy giá trị quy đổi sang VND tăng lên khi tỷ giá trung tâm tăng.

>>> Vì vậy, việc theo dõi tỷ giá đi cùng với lựa chọn một giải pháp tích lũy tài chính thông minh là cách giúp người dân tối ưu giá trị tài sản và ổn định tài chính cá nhân trong dài hạn.

Đối với nền kinh tế vĩ mô:

• Kiểm soát lạm phát: NHNN có thể sử dụng tỷ giá trung tâm như một công cụ để kiểm soát lạm phát nhập khẩu.
  
  

• Dự trữ ngoại hối: Việc điều chỉnh tỷ giá trung tâm hợp lý giúp bảo vệ dự trữ ngoại hối quốc gia.
  
  

• Thu hút đầu tư: Tỷ giá ổn định và dự đoán được sẽ tạo môi trường thuận lợi cho đầu tư nước ngoài.
  
  

Minh họa cụ thể, trong đợt biến động tỷ giá đầu năm 2023, khi tỷ giá trung tâm tăng khoảng 2%, một doanh nghiệp xuất khẩu thủy sản có đơn hàng 1 triệu USD đã thu về thêm gần 500 triệu VND so với dự kiến, trong khi các doanh nghiệp nhập khẩu thiết bị y tế phải chịu thêm chi phí tương đương.

Minh họa tác động tỷ giá trung tâm đến xuất nhập khẩu và du lịch

Lịch sử biến động

Nhìn lại lịch sử biến động của tỷ giá trung tâm từ khi được áp dụng chính thức vào năm 2016 đến nay, chúng ta có thể thấy một số xu hướng và giai đoạn đáng chú ý:

Giai đoạn 2016-2019: Tương đối ổn định

Tỷ giá trung tâm tăng khoảng 1-2% mỗi năm, phản ánh chính sách tiền tệ thận trọng trong bối cảnh kinh tế toàn cầu có nhiều biến động. Đặc biệt, trong năm 2018, mặc dù chiến tranh thương mại Mỹ-Trung bùng phát, tỷ giá trung tâm của Việt Nam vẫn được điều hành ổn định, chỉ tăng khoảng 1,8% cả năm.

Giai đoạn 2020-2021: Ảnh hưởng của đại dịch Covid-19

Tỷ giá trung tâm có những điều chỉnh linh hoạt để ứng phó với tác động của đại dịch. Trong giai đoạn đỉnh dịch, NHNN từng giảm nhẹ tỷ giá trung tâm để hỗ trợ nền kinh tế, trước khi điều chỉnh tăng trở lại khi kinh tế bắt đầu phục hồi.

Giai đoạn 2022-2023: Áp lực từ đồng USD mạnh

Đây là giai đoạn tỷ giá trung tâm có biến động mạnh nhất khi đồng USD tăng giá mạnh trên toàn cầu do Fed liên tục tăng lãi suất. NHNN đã phải điều chỉnh tỷ giá trung tâm tăng hơn 3,5% chỉ trong vài tháng để giảm áp lực lên dự trữ ngoại hối và kiểm soát chênh lệch tỷ giá.

Giai đoạn 2024 đến nay: Ổn định và linh hoạt

NHNN tiếp tục duy trì chính sách điều hành tỷ giá trung tâm linh hoạt, phù hợp với diễn biến thị trường trong và ngoài nước, nhưng vẫn giữ được sự ổn định tương đối cho VND trong bối cảnh nhiều đồng tiền trong khu vực mất giá mạnh so với USD.

Bài học quan trọng từ lịch sử biến động tỷ giá trung tâm là việc điều hành tỷ giá cần cân bằng giữa mục tiêu ổn định kinh tế vĩ mô và tính linh hoạt để thích ứng với biến động thị trường toàn cầu.

Câu hỏi thường gặp

Tỷ giá trung tâm có ảnh hưởng trực tiếp đến tỷ giá thị trường không?

Có. Tỷ giá trung tâm tạo ra khung tham chiếu cho các giao dịch ngoại hối. Mặc dù tỷ giá thực tế tại các ngân hàng thương mại có thể dao động trong biên độ cho phép, nhưng chúng thường bám sát và phản ứng nhanh với sự thay đổi của tỷ giá trung tâm.

Tại sao tỷ giá trung tâm thay đổi?

Tỷ giá trung tâm thay đổi do nhiều yếu tố: biến động cung-cầu ngoại tệ trong nước, thay đổi tỷ giá quốc tế (đặc biệt là giá USD so với các đồng tiền chủ chốt khác), chính sách tiền tệ của NHNN, và các mục tiêu kinh tế vĩ mô như kiểm soát lạm phát, thúc đẩy xuất khẩu, hoặc bảo vệ dự trữ ngoại hối.

Tỷ giá trung tâm được cập nhật bao lâu một lần?

NHNN công bố tỷ giá trung tâm vào khoảng 8h30 sáng các ngày làm việc (từ thứ Hai đến thứ Sáu, trừ các ngày nghỉ, lễ theo quy định). Tỷ giá này sẽ có hiệu lực cho cả ngày giao dịch.

Biên độ dao động có thể thay đổi không?

Có, biên độ dao động có thể được NHNN điều chỉnh tùy theo tình hình kinh tế. Trong lịch sử, biên độ này đã được điều chỉnh từ ±1% lên ±2% và hiện nay là ±3%. Mỗi sự thay đổi biên độ đều được cân nhắc kỹ lưỡng và thường phản ánh định hướng chính sách tiền tệ của NHNN.

Làm thế nào để theo dõi tỷ giá trung tâm chính xác và nhanh nhất?

Cách chính xác nhất để theo dõi tỷ giá trung tâm là truy cập trang web chính thức của Ngân hàng Nhà nước Việt Nam (www.sbv.gov.vn). Ngoài ra, các ứng dụng ngân hàng, trang thông tin tài chính như VnEconomy, CafeF cũng cập nhật thông tin này hàng ngày.

Với những thông tin HVA cung cấp trên, bạn có thể luôn cập nhật những biến động mới nhất về tỷ giá trung tâm và có những quyết định phù hợp trong kinh doanh, đầu tư hoặc giao dịch ngoại tệ.