Trái phiếu và quỹ đầu tư
17 tháng 07, 2025

Trái phiếu là gì? toàn bộ kiến thức cơ bản và chuyên sâu

Trái phiếu là gì? Khám phá toàn bộ kiến thức về trái phiếu chính phủ, doanh nghiệp, ngân hàng và mua trái phiếu ở đâu. Hướng dẫn chi tiết và rủi ro cần biết.

Bạn đang tìm hiểu về đầu tư nhưng không biết trái phiếu là gì và liệu có phù hợp với mình? Nhiều nhà đầu tư Việt Nam đang bỏ lỡ cơ hội tạo ra thu nhập ổn định từ trái phiếu chỉ vì thiếu thông tin chính xác.

Thực tế, thị trường trái phiếu Việt Nam đang phát triển mạnh mẽ với quy mô hàng trăm tỷ USD, mang lại cơ hội đầu tư hấp dẫn cho cả cá nhân và tổ chức.

Bài viết này sẽ giúp bạn nắm vững mọi kiến thức từ cơ bản đến chuyên sâu về trái phiếu, cách mua trái phiếu ở đâu, các loại rủi ro trái phiếu và chiến lược đầu tư hiệu quả. Hãy cùng khám phá ngay!

Tổng quan về trái phiếu

Trái phiếu là gì? Đơn giản, trái phiếu là một loại chứng khoán nợ mà các tổ chức (chính phủ, doanh nghiệp, ngân hàng) phát hành để huy động vốn từ nhà đầu tư. Khi bạn mua trái phiếu, bản chất bạn đang cho tổ chức đó vay tiền và nhận lại lãi suất định kỳ cùng với gốc khi đáo hạn.

Ví dụ minh họa: Công ty ABC phát hành trái phiếu mệnh giá 100 triệu đồng, lãi suất 8%/năm, thời hạn 3 năm. Bạn mua trái phiếu này sẽ nhận được 8 triệu đồng mỗi năm và 100 triệu đồng gốc sau 3 năm.

Trái phiếu đóng vai trò quan trọng trong thị trường tài chính Việt Nam, giúp:

  • Các tổ chức huy động vốn dài hạn với chi phí thấp hơn vay ngân hàng

  • Nhà đầu tư có thêm kênh đầu tư ổn định, rủi ro thấp hơn cổ phiếu

  • Nền kinh tế phát triển thông qua việc tài trợ các dự án lớn

Theo số liệu từ Ủy ban Chứng khoán Nhà nước, thị trường trái phiếu Việt Nam có giá trị lưu hành khoảng 2,5 triệu tỷ đồng (tương đương 100 tỷ USD) vào năm 2024, tăng trưởng mạnh mẽ qua các năm.

Người mua trái phiếu thường là các nhà đầu tư cá nhân tìm kiếm thu nhập ổn định, các tổ chức tài chính, quỹ đầu tư và các công ty bảo hiểm muốn đa dạng hóa danh mục đầu tư.

Minh họa khái niệm trái phiếu là gì với lãi suất định kỳ

Minh họa khái niệm trái phiếu là gì với lãi suất định kỳ

Các loại trái phiếu phổ biến tại Việt Nam

Trái phiếu chính phủ là gì?

Trái phiếu chính phủ là gì? Đây là loại trái phiếu được phát hành bởi Chính phủ Việt Nam thông qua Kho bạc Nhà nước để tài trợ cho các hoạt động của Nhà nước và các dự án công cộng.

Trái phiếu chính phủ có những ưu điểm vượt trội:

  • Độ an toàn tuyệt đối vì được bảo lãnh bởi Chính phủ

  • Lãi suất ổn định, được công bố minh bạch

  • Thanh khoản cao, có thể giao dịch trên thị trường thứ cấp

  • Được ưu đãi thuế theo quy định pháp luật

Đối tượng phù hợp đầu tư trái phiếu chính phủ:

  • Nhà đầu tư ưa thích sự an toàn, chấp nhận lợi nhuận thấp

  • Người có tuổi, cần thu nhập ổn định

  • Tổ chức tài chính cần tài sản an toàn trong danh mục

Ví dụ thực tế: Trái phiếu chính phủ Việt Nam kỳ hạn 5 năm hiện có lãi suất khoảng 3-4%/năm, thấp hơn nhiều so với trái phiếu doanh nghiệp nhưng an toàn tuyệt đối.

Trái phiếu doanh nghiệp là gì?

Trái phiếu doanh nghiệp là gì? Đây là loại trái phiếu do các công ty cổ phần, công ty trách nhiệm hữu hạn phát hành để huy động vốn phục vụ hoạt động sản xuất kinh doanh hoặc đầu tư mở rộng.

Đặc điểm chính của trái phiếu doanh nghiệp:

  • Lãi suất cao hơn trái phiếu chính phủ (thường 7-12%/năm)

  • Rủi ro tín dụng cao hơn, phụ thuộc vào tình hình tài chính của doanh nghiệp

  • Có thể có tài sản đảm bảo hoặc không có tài sản đảm bảo

Phân biệt trái phiếu doanh nghiệp niêm yết và không niêm yết:

  • Trái phiếu niêm yết: Được giao dịch trên sàn chứng khoán, thanh khoản cao hơn

  • Trái phiếu không niêm yết: Giao dịch trực tiếp, thanh khoản thấp nhưng lãi suất thường cao hơn

Một số doanh nghiệp nổi bật phát hành trái phiếu tại Việt Nam: Vingroup, Vietjet Air, FPT, Hòa Phát, với lãi suất từ 8-11%/năm tùy theo thời hạn và xếp hạng tín dụng.

Rủi ro tín dụng là yếu tố quan trọng nhất khi đầu tư trái phiếu doanh nghiệp. Nhà đầu tư cần đánh giá kỹ tình hình tài chính, khả năng trả nợ của doanh nghiệp.

Trái phiếu ngân hàng là gì?

Trái phiếu ngân hàng là gì? Đây là loại trái phiếu được phát hành bởi các ngân hàng thương mại để bổ sung vốn cấp 2, tăng năng lực tín dụng và đáp ứng các quy định về an toàn vốn của Ngân hàng Nhà nước.

So sánh trái phiếu ngân hàng với các loại khác:

  • An toàn hơn trái phiếu doanh nghiệp thông thường do ngân hàng được giám sát chặt chẽ

  • Lãi suất thấp hơn trái phiếu doanh nghiệp nhưng cao hơn trái phiếu chính phủ

  • Thanh khoản tốt nhờ uy tín của ngành ngân hàng

Đặc điểm về độ an toàn và lãi suất:

  • Lãi suất thường từ 5-8%/năm

  • Được bảo vệ bởi các quy định nghiêm ngặt của NHNN

  • Có thể chuyển đổi thành cổ phiếu trong một số trường hợp

Các ngân hàng phát hành trái phiếu phổ biến tại Việt Nam: Vietcombank, BIDV, VietinBank, Techcombank, VPBank với các mức lãi suất cạnh tranh và thời hạn đa dạng từ 1-10 năm.

Bảng so sánh trái phiếu chính phủ, ngân hàng và doanh nghiệp

Bảng so sánh trái phiếu chính phủ, ngân hàng và doanh nghiệp

Các loại trái phiếu khác

Ngoài ba loại chính trên, thị trường Việt Nam còn có các loại trái phiếu đặc biệt khác:

Trái phiếu chuyển đổi: Có thể chuyển thành cổ phiếu theo tỷ lệ định trước, mang lại cơ hội sinh lời cao nếu giá cổ phiếu tăng.

Trái phiếu có bảo đảm: Được bảo đảm bằng tài sản cụ thể, giảm thiểu rủi ro cho nhà đầu tư.

Trái phiếu không chuyển đổi: Chỉ trả lãi và gốc theo cam kết, không có quyền chuyển đổi.

Loại trái phiếu

Độ an toàn

Lãi suất

Thanh khoản

Phù hợp với

Chính phủ

Rất cao

Thấp (3-4%)

Cao

Nhà đầu tư bảo thủ

Ngân hàng

Cao

Trung bình (5-8%)

Tốt

Nhà đầu tư cân bằng

Doanh nghiệp

Trung bình

Cao (7-12%)

Thấp

Nhà đầu tư chấp nhận rủi ro

Chuyển đổi

Cao

Linh hoạt

Tốt

Nhà đầu tư tích cực

Cách mua trái phiếu ở đâu?

Mua trái phiếu ở đâu là câu hỏi phổ biến của nhiều nhà đầu tư mới. Tại Việt Nam, có ba kênh chính để mua trái phiếu hợp pháp và uy tín:

1. Ngân hàng thương mại

  • Ưu điểm: Thuận tiện, đáng tin cậy, có tư vấn trực tiếp

  • Sản phẩm: Chủ yếu trái phiếu chính phủ và trái phiếu ngân hàng

  • Các ngân hàng uy tín: Vietcombank, BIDV, VietinBank, Agribank

2. Công ty chứng khoán

  • Ưu điểm: Đa dạng sản phẩm, công cụ phân tích chuyên nghiệp

  • Sản phẩm: Tất cả các loại trái phiếu, kể cả trái phiếu doanh nghiệp

  • Công ty uy tín: SSI, VPS, VNDirect, MBS, HSC

3. Sàn giao dịch trái phiếu

  • HNX (Sàn giao dịch Chứng khoán Hà Nội): Giao dịch trái phiếu chính phủ

  • HOSE (Sàn giao dịch Chứng khoán TP.HCM): Giao dịch trái phiếu doanh nghiệp niêm yết

Quy trình mua trái phiếu từng bước:

Bước 1: Mở tài khoản giao dịch chứng khoán hoặc tài khoản đầu tư tại ngân hàng

Bước 2: Nộp tiền vào tài khoản (số tiền tối thiểu thường từ 100 triệu đồng)

Bước 3: Nghiên cứu và lựa chọn trái phiếu phù hợp

Bước 4: Đặt lệnh mua thông qua môi giới hoặc trực tiếp tại ngân hàng

Bước 5: Xác nhận giao dịch và nhận chứng chỉ trái phiếu

Lưu ý quan trọng khi mua trái phiếu:

  • Kiểm tra pháp lý của tổ chức phát hành

  • Đánh giá uy tín và tình hình tài chính của doanh nghiệp

  • So sánh lãi suất với các kênh đầu tư khác

  • Xem xét thời hạn phù hợp với kế hoạch tài chính cá nhân

  • Đọc kĩ bản cáo bạch và điều khoản phát hành

Rủi ro khi đầu tư trái phiếu là gì?

Rủi ro trái phiếu là gì và làm sao để nhận diện? Mặc dù trái phiếu được coi là an toàn hơn cổ phiếu, nhưng vẫn tồn tại những rủi ro mà nhà đầu tư cần hiểu rõ:

1. Rủi ro tín dụng

  • Định nghĩa: Rủi ro tổ chức phát hành không có khả năng trả nợ

  • Mức độ: Cao nhất với trái phiếu doanh nghiệp, thấp nhất với trái phiếu chính phủ

  • Cách phòng tránh: Nghiên cứu kỹ tình hình tài chính, xếp hạng tín dụng

2. Rủi ro lãi suất

  • Định nghĩa: Giá trái phiếu giảm khi lãi suất thị trường tăng

  • Ảnh hưởng: Trái phiếu kỳ hạn dài bị tác động mạnh hơn

  • Cách phòng tránh: Đa dạng hóa thời hạn, theo dõi chính sách tiền tệ

3. Rủi ro thanh khoản

  • Định nghĩa: Khó bán trái phiếu trước khi đáo hạn với giá tốt

  • Mức độ: Trái phiếu không niêm yết có thanh khoản thấp

  • Cách phòng tránh: Ưu tiên trái phiếu niêm yết, có thể nắm giữ đến hết hạn

4. Rủi ro thị trường

  • Định nghĩa: Biến động giá do tâm lý thị trường, tin tức kinh tế

  • Ảnh hưởng: Tác động đến tất cả các loại trái phiếu

  • Cách phòng tránh: Đầu tư dài hạn, không bán tháo khi thị trường dao động

So sánh mức độ rủi ro:

  • Trái phiếu chính phủ: Rủi ro thấp nhất, chỉ có rủi ro lãi suất

  • Trái phiếu ngân hàng: Rủi ro trung bình, được giám sát chặt chẽ

  • Trái phiếu doanh nghiệp: Rủi ro cao nhất, cần đánh giá kỹ

Tình huống thực tế: Năm 2022, một số trái phiếu doanh nghiệp bất động sản gặp khó khăn thanh toán khi thị trường bất động sản suy thoái, gây thiệt hại cho nhà đầu tư. Điều này nhấn mạnh tầm quan trọng của việc đánh giá rủi ro trước khi đầu tư.

Quy trình mua trái phiếu qua ngân hàng, chứng khoán, sàn giao dịch

Quy trình mua trái phiếu qua ngân hàng, chứng khoán, sàn giao dịch

So sánh trái phiếu với các kênh đầu tư khác

Để hiểu rõ vị trí của trái phiếu trong danh mục đầu tư, hãy so sánh với các kênh đầu tư phổ biến khác:

Trái phiếu và Gửi tiết kiệm:

  • Lợi nhuận: Trái phiếu cao hơn (6-10% vs 4-6%)

  • Rủi ro: Trái phiếu cao hơn, gửi tiết kiệm được bảo hiểm tiền gửi

  • Thanh khoản: Gửi tiết kiệm linh hoạt hơn

  • Kết luận: Trái phiếu phù hợp khi muốn lợi nhuận cao hơn gửi tiết kiệm

Trái phiếu vs Cổ phiếu:

  • Lợi nhuận: Cổ phiếu tiềm năng cao hơn nhưng không ổn định

  • Rủi ro: Cổ phiếu biến động mạnh, trái phiếu ổn định hơn

  • Thu nhập định kỳ: Trái phiếu có lãi suất cố định, cổ phiếu có cổ tức không đều

  • Kết luận: Trái phiếu phù hợp với nhà đầu tư bảo thủ

Trái phiếu vs Bất động sản:

  • Vốn ban đầu: Trái phiếu thấp hơn nhiều (từ 100 triệu vs vài tỷ)

  • Thanh khoản: Trái phiếu dễ bán hơn bất động sản

  • Lợi nhuận dài hạn: Bất động sản có thể tăng giá mạnh

  • Kết luận: Trái phiếu phù hợp khi cần thanh khoản và vốn ít

Khi nào nên chọn trái phiếu:

  • Cần thu nhập ổn định hàng tháng/quý/năm

  • Muốn đa dạng hóa danh mục đầu tư

  • Sắp về hưu, cần giảm rủi ro

  • Có khoản tiền nhàn rỗi trong 1-5 năm

  • Thị trường cổ phiếu biến động mạnh

Tiêu chí

Trái phiếu

Gửi tiết kiệm

Cổ phiếu

Bất động sản

Lợi nhuận

6-10%

4-6%

10-20%+

8-15%

Rủi ro

Trung bình

Thấp

Cao

Trung bình

Thanh khoản

Tốt

Rất tốt

Tốt

Kém

Vốn tối thiểu

100 triệu

0

10 triệu

1-5 tỷ

Câu hỏi thường gặp

1. Trái phiếu có an toàn không?

Trái phiếu an toàn hơn cổ phiếu nhưng vẫn có rủi ro. Trái phiếu chính phủ an toàn nhất, trái phiếu ngân hàng an toàn tốt, trái phiếu doanh nghiệp cần đánh giá kỹ. Mức độ an toàn phụ thuộc vào tình hình tài chính của tổ chức phát hành.

2. Có nên mua trái phiếu doanh nghiệp?

Nên mua trái phiếu doanh nghiệp nếu bạn hiểu rõ rủi ro và chọn doanh nghiệp uy tín. Ưu tiên doanh nghiệp niêm yết, có xếp hạng tín dụng tốt, tình hình tài chính minh bạch. Không đầu tư quá 30% tổng tài sản vào trái phiếu doanh nghiệp.

3. Cách tính lãi suất trái phiếu?

Lãi suất trái phiếu được tính theo công thức: Lãi hàng năm = Mệnh giá × Lãi suất danh nghĩa. Ví dụ: Trái phiếu 100 triệu, lãi suất 8%/năm sẽ nhận 8 triệu/năm. Lãi có thể trả hàng tháng, quý hoặc năm tùy điều khoản.

4. Thủ tục mua trái phiếu phức tạp không?

Thủ tục mua trái phiếu khá đơn giản: mở tài khoản giao dịch, nộp tiền, chọn trái phiếu và đặt lệnh. Toàn bộ quá trình có thể hoàn thành trong 1-2 ngày làm việc tại ngân hàng hoặc công ty chứng khoán.

5. Trái phiếu có chuyển nhượng được không?

Trái phiếu niêm yết có thể chuyển nhượng dễ dàng trên sàn giao dịch. Trái phiếu không niêm yết cũng có thể chuyển nhượng nhưng khó khăn hơn, cần tìm người mua và thực hiện thủ tục pháp lý.

Dù không mang lại lợi nhuận “bùng nổ” như cổ phiếu, trái phiếu vẫn giữ vai trò thiết yếu trong mọi danh mục đầu tư nhờ vào tính ổn định, thu nhập định kỳ và mức độ rủi ro thấp hơn.

Nếu bạn đang tìm kiếm một giải pháp tích lũy tài chính ổn định, ít rủi ro và có thể bắt đầu ngay cả với số vốn nhỏ, hãy cân nhắc đầu tư trái phiếu như một bước đệm hiệu quả trong hành trình xây dựng tài sản dài hạn. HVA chúc bạn thành công!

 

tác giả

Tác giả
HVA

Các bài viết mới nhất

Xem thêm
Đang tải bài viết...