Trái phiếu doanh nghiệp là gì? có phải là kênh đầu tư ngon ăn?

Bạn đang băn khoăn trái phiếu doanh nghiệp là gì và cách đầu tư an toàn? Bài viết này sẽ giải đáp mọi thắc mắc về đặc điểm, phân loại, quy định, và kênh mua bán.

Trong bối cảnh thị trường tài chính ngày càng sôi động, trái phiếu doanh nghiệp nổi lên như một kênh đầu tư hấp dẫn, thu hút sự quan tâm của nhiều nhà đầu tư cá nhân và tổ chức. Tuy nhiên, không phải ai cũng nắm rõ trái phiếu doanh nghiệp là gì, những đặc điểm, lợi ích và rủi ro tiềm ẩn. Bạn có đang gặp khó khăn trong việc tìm kiếm thông tin đáng tin cậy về loại hình đầu tư này? Bạn lo lắng không biết nên bắt đầu từ đâu và làm thế nào để đảm bảo an toàn cho khoản đầu tư của mình? Đừng lo lắng, bài viết này sẽ cung cấp cho bạn một cái nhìn toàn diện và chuyên sâu về trái phiếu doanh nghiệp, giúp bạn tự tin hơn trên hành trình đầu tư. Hãy cùng khám phá!

Giới thiệu

Trái phiếu doanh nghiệp là gì? Hiểu một cách đơn giản, trái phiếu doanh nghiệp là một loại chứng khoán nợ do các doanh nghiệp phát hành để huy động vốn từ công chúng hoặc các tổ chức. Khi bạn mua trái phiếu doanh nghiệp, về cơ bản, bạn đang cho doanh nghiệp vay tiền. Đổi lại, doanh nghiệp cam kết trả lãi định kỳ (thường là hàng quý, nửa năm hoặc hàng năm) và hoàn trả toàn bộ số tiền gốc vào ngày đáo hạn.

Trong hệ thống tài chính, trái phiếu doanh nghiệp đóng vai trò vô cùng quan trọng. Đối với doanh nghiệp, đây là một kênh huy động vốn hiệu quả để tài trợ cho các dự án đầu tư, mở rộng sản xuất kinh doanh hoặc tái cấu trúc nợ, thay vì phải phụ thuộc hoàn toàn vào vốn vay ngân hàng. Đối với nhà đầu tư, trái phiếu doanh nghiệp cung cấp một lựa chọn đầu tư với mức độ rủi ro và lợi nhuận khác nhau, giúp đa dạng hóa danh mục đầu tư và tìm kiếm nguồn thu nhập ổn định.

Để tránh nhầm lẫn, cần phân biệt rõ trái phiếu doanh nghiệp với trái phiếu chính phủ. Trong khi trái phiếu chính phủ được phát hành bởi chính phủ nhằm huy động vốn cho ngân sách nhà nước và được coi là tài sản ít rủi ro nhất (do được bảo đảm bởi khả năng thanh toán của quốc gia), thì trái phiếu doanh nghiệp mang rủi ro tín dụng cao hơn, phụ thuộc vào khả năng tài chính và uy tín của từng doanh nghiệp phát hành. Thị trường trái phiếu doanh nghiệp tại Việt Nam đã có những bước phát triển mạnh mẽ trong những năm gần đây, với quy mô và khối lượng phát hành ngày càng tăng, khẳng định vị thế là một kênh huy động vốn quan trọng cho nền kinh tế.

 

Đặc điểm và phân loại

Đặc điểm nổi bật của trái phiếu doanh nghiệp

Để hiểu sâu hơn về trái phiếu doanh nghiệp là gì, chúng ta cần nắm rõ những đặc điểm cơ bản của chúng. Các đặc điểm này giúp phân biệt trái phiếu doanh nghiệp với các công cụ đầu tư khác như cổ phiếu hay chứng chỉ quỹ.

• Lãi suất: Trái phiếu doanh nghiệp thường có lãi suất cố định hoặc thả nổi. Lãi suất cố định có nghĩa là nhà đầu tư sẽ nhận được một khoản lãi suất không đổi trong suốt thời gian nắm giữ trái phiếu. Lãi suất thả nổi có thể được điều chỉnh định kỳ theo một lãi suất tham chiếu (ví dụ: lãi suất tiền gửi ngân hàng, lãi suất liên ngân hàng). Lãi suất này còn được gọi là "coupon rate" và là khoản thu nhập định kỳ mà nhà đầu tư nhận được. Ví dụ, một trái phiếu doanh nghiệp có mệnh giá 100 triệu đồng và lãi suất coupon 10%/năm sẽ mang lại cho nhà đầu tư 10 triệu đồng tiền lãi mỗi năm.

• Kỳ hạn: Mỗi trái phiếu doanh nghiệp đều có một kỳ hạn xác định, từ ngắn hạn (dưới 1 năm), trung hạn (1-5 năm) đến dài hạn (trên 5 năm). Khi kỳ hạn đáo hạn, doanh nghiệp phát hành có trách nhiệm hoàn trả lại toàn bộ mệnh giá trái phiếu cho nhà đầu tư.

• Mệnh giá: Trái phiếu doanh nghiệp thường có mệnh giá nhất định, ví dụ 100.000 VNĐ hoặc 1.000.000 VNĐ. Đây là số tiền gốc mà nhà đầu tư sẽ được hoàn trả khi trái phiếu đáo hạn.

• Quyền của nhà đầu tư: Khi nắm giữ trái phiếu doanh nghiệp, nhà đầu tư được hưởng quyền nhận lãi định kỳ và quyền nhận lại vốn gốc khi trái phiếu đáo hạn. Khác với cổ phiếu, nhà đầu tư trái phiếu không có quyền biểu quyết hay tham gia vào các quyết định điều hành của doanh nghiệp.

• Thứ tự ưu tiên thanh toán: Trong trường hợp doanh nghiệp phá sản, những người nắm giữ trái phiếu doanh nghiệp (đặc biệt là trái phiếu có tài sản bảo đảm) sẽ được ưu tiên thanh toán trước các cổ đông. Điều này giúp giảm thiểu rủi ro cho nhà đầu tư trái phiếu.

Các loại trái phiếu doanh nghiệp phổ biến

Để hiểu rõ hơn về đầu tư trái phiếu doanh nghiệp, việc phân loại các loại trái phiếu là rất quan trọng. Các loại trái phiếu doanh nghiệp đa dạng, đáp ứng nhu cầu và khẩu vị rủi ro khác nhau của nhà đầu tư.

• Trái phiếu có tài sản bảo đảm (Secured Bonds) và trái phiếu không có tài sản bảo đảm (Unsecured Bonds):

• Trái phiếu có tài sản bảo đảm: Được bảo đảm bằng các tài sản cụ thể của doanh nghiệp phát hành, ví dụ như bất động sản, máy móc, thiết bị hoặc các khoản phải thu. Trong trường hợp doanh nghiệp vỡ nợ, nhà đầu tư nắm giữ trái phiếu có tài sản bảo đảm có quyền ưu tiên đối với các tài sản này để thu hồi vốn.

• Trái phiếu không có tài sản bảo đảm (trái phiếu tín chấp): Không được bảo đảm bằng bất kỳ tài sản cụ thể nào mà chỉ dựa vào uy tín và khả năng thanh toán của doanh nghiệp. Loại trái phiếu này thường có lãi suất cao hơn để bù đắp cho rủi ro cao hơn.

• Trái phiếu chuyển đổi (Convertible Bonds): Là loại trái phiếu cho phép nhà đầu tư có quyền chuyển đổi trái phiếu thành cổ phiếu phổ thông của chính doanh nghiệp phát hành theo một tỷ lệ và trong một khoảng thời gian nhất định. Lợi ích của loại này là nhà đầu tư có thể hưởng lợi từ sự tăng giá của cổ phiếu trong tương lai, đồng thời vẫn nhận được lãi suất định kỳ từ trái phiếu.

• Trái phiếu kèm chứng quyền (Bonds with Warrants): Tương tự trái phiếu chuyển đổi, nhưng chứng quyền là một chứng khoán riêng biệt đi kèm với trái phiếu, cho phép người sở hữu mua cổ phiếu của công ty với một mức giá xác định trong một khoảng thời gian nhất định. Nhà đầu tư có thể bán chứng quyền riêng biệt mà không ảnh hưởng đến trái phiếu.

• Ưu điểm và nhược điểm của từng loại:

• Trái phiếu có tài sản bảo đảm: An toàn hơn nhưng lãi suất có thể thấp hơn.

• Trái phiếu không có tài sản bảo đảm: Rủi ro cao hơn nhưng có thể mang lại lợi suất hấp dẫn hơn.

• Trái phiếu chuyển đổi và trái phiếu kèm chứng quyền: Mang lại tiềm năng tăng trưởng vốn thông qua cổ phiếu nhưng cũng phức tạp hơn và có thể chịu ảnh hưởng từ biến động giá cổ phiếu.

Việc lựa chọn các loại trái phiếu doanh nghiệp phù hợp đòi hỏi nhà đầu tư phải đánh giá kỹ lưỡng mục tiêu đầu tư, khả năng chấp nhận rủi ro và hiểu rõ đặc điểm của từng loại.

Thị trường trái phiếu doanh nghiệp tại Việt Nam

Quy mô và xu hướng phát triển

Thị trường trái phiếu doanh nghiệp tại Việt Nam đã có những bước phát triển vượt bậc trong những năm gần đây, trở thành một kênh huy động vốn quan trọng cho các doanh nghiệp và là lựa chọn hấp dẫn cho nhiều nhà đầu tư.

Theo số liệu từ Hiệp hội Thị trường Trái phiếu Việt Nam (VBMA) và các tổ chức phân tích tài chính như FiinRatings, tổng khối lượng phát hành trái phiếu doanh nghiệp trong giai đoạn gần đây liên tục tăng trưởng ấn tượng. Điều này phản ánh nhu cầu huy động vốn ngày càng cao của các doanh nghiệp để phục vụ cho hoạt động sản xuất kinh doanh, đầu tư vào hạ tầng, mở rộng dự án.

Các yếu tố chính thúc đẩy sự phát triển của thị trường trái phiếu doanh nghiệp bao gồm:

• Nhu cầu vốn lớn của doanh nghiệp: Nhiều doanh nghiệp cần nguồn vốn dài hạn để thực hiện các dự án quy mô lớn mà không muốn phụ thuộc hoàn toàn vào tín dụng ngân hàng.

• Chính sách tiền tệ: Khi tín dụng ngân hàng thắt chặt hoặc lãi suất cho vay cao, phát hành trái phiếu doanh nghiệp trở thành một giải pháp thay thế hiệu quả.

• Sự đa dạng hóa kênh đầu tư: Nhà đầu tư tìm kiếm các lựa chọn ngoài cổ phiếu và tiền gửi tiết kiệm để tối ưu hóa lợi nhuận.

• Khung pháp lý được hoàn thiện: Các quy định ngày càng rõ ràng và chặt chẽ hơn, tạo niềm tin cho cả người phát hành và nhà đầu tư.

Tuy nhiên, thị trường trái phiếu doanh nghiệp cũng đối mặt với một số thách thức và rủi ro tiềm ẩn như rủi ro tín dụng của doanh nghiệp phát hành, thanh khoản của thị trường thứ cấp và những biến động từ chính sách quản lý. Mặc dù vậy, với tiềm năng tăng trưởng kinh tế và nhu cầu vốn vẫn rất lớn, thị trường trái phiếu doanh nghiệp Việt Nam được kỳ vọng sẽ tiếp tục phát triển bền vững và đóng góp ngày càng quan trọng vào sự phát triển của thị trường vốn.

Những tổ chức phát hành và nhà đầu tư chính

Để nắm bắt rõ hơn về thị trường trái phiếu doanh nghiệp, việc tìm hiểu về các chủ thể tham gia là điều cần thiết.

Các tổ chức phát hành chính:

• Các tập đoàn lớn và tổng công ty nhà nước: Đây là những đơn vị có nhu cầu vốn lớn cho các dự án dài hạn, thường xuyên phát hành trái phiếu doanh nghiệp với khối lượng đáng kể. Ví dụ: các doanh nghiệp trong lĩnh vực năng lượng, hạ tầng, viễn thông.

• Các ngân hàng thương mại: Ngân hàng cũng phát hành trái phiếu để tăng cường vốn cấp 2, phục vụ hoạt động cho vay và đảm bảo các tỷ lệ an toàn vốn theo quy định.

• Các công ty bất động sản: Là một trong những nhóm phát hành lớn nhất, với nhu cầu vốn khổng lồ cho các dự án phát triển nhà ở, khu đô thị.

• Các doanh nghiệp sản xuất và dịch vụ: Từ các công ty niêm yết đến các doanh nghiệp chưa niêm yết, tùy thuộc vào quy mô và nhu cầu vốn, cũng sử dụng kênh phát hành trái phiếu doanh nghiệp.

Các nhà đầu tư chính:

• Nhà đầu tư tổ chức: Chiếm tỷ trọng lớn trong thị trường trái phiếu doanh nghiệp, bao gồm các ngân hàng thương mại, công ty chứng khoán, quỹ đầu tư (quỹ mở, quỹ đóng, quỹ hưu trí), công ty bảo hiểm. Những tổ chức này thường có nguồn vốn lớn, khả năng phân tích chuyên sâu và chấp nhận rủi ro ở mức độ nhất định.

• Nhà đầu tư chuyên nghiệp: Theo quy định về phát hành trái phiếu doanh nghiệp tại Việt Nam, đây là những tổ chức và cá nhân có đủ năng lực tài chính hoặc kinh nghiệm đầu tư theo các tiêu chí cụ thể (ví dụ: nắm giữ danh mục chứng khoán niêm yết có giá trị tối thiểu 2 tỷ đồng trong 6 tháng gần nhất). Họ có thể tham gia vào các đợt phát hành riêng lẻ.

• Nhà đầu tư cá nhân (đại chúng): Hiện tại, việc tiếp cận trái phiếu doanh nghiệp phát hành riêng lẻ bị hạn chế đối với nhà đầu tư cá nhân không phải là nhà đầu tư chuyên nghiệp. Tuy nhiên, họ có thể mua trái phiếu doanh nghiệp ở đâu thông qua các quỹ đầu tư trái phiếu hoặc trên thị trường trái phiếu doanh nghiệp thứ cấp thông qua các công ty chứng khoán.

Ngoài ra, các tổ chức trung gian như công ty chứng khoán, ngân hàng thương mại đóng vai trò quan trọng trong việc tư vấn phát hành, bảo lãnh phát hành, phân phối và giao dịch trái phiếu doanh nghiệp trên thị trường. Họ là cầu nối giữa các doanh nghiệp huy động vốn và các nhà đầu tư.

Biểu tượng trái phiếu có tài sản bảo đảm và trái phiếu tín chấp cạnh nhau

 

Quy định về phát hành trái phiếu doanh nghiệp

Khung pháp lý hiện hành

Để đảm bảo tính minh bạch, an toàn và phát triển bền vững của thị trường trái phiếu doanh nghiệp, Nhà nước đã ban hành một khung pháp lý chặt chẽ. Việc nắm rõ quy định về phát hành trái phiếu doanh nghiệp là cực kỳ quan trọng đối với cả doanh nghiệp phát hành và nhà đầu tư.

Tại Việt Nam, các quy định về phát hành trái phiếu doanh nghiệp được điều chỉnh chủ yếu bởi:

• Luật Chứng khoán 2019: Là cơ sở pháp lý cao nhất điều chỉnh hoạt động phát hành và giao dịch chứng khoán, bao gồm cả trái phiếu doanh nghiệp.

• Nghị định 153/2020/NĐ-CP và Nghị định 65/2022/NĐ-CP của Chính phủ: Đây là hai văn bản pháp lý quan trọng nhất, quy định chi tiết về chào bán, giao dịch trái phiếu doanh nghiệp riêng lẻ tại thị trường trong nước và chào bán trái phiếu doanh nghiệp ra thị trường quốc tế. Đặc biệt, Nghị định 65/2022/NĐ-CP đã sửa đổi, bổ sung một số điều của Nghị định 153/2020/NĐ-CP, đặt ra những điều kiện chặt chẽ hơn.

Những điểm chính trong khung pháp lý:

• Điều kiện phát hành: Doanh nghiệp muốn phát hành trái phiếu doanh nghiệp phải đáp ứng các điều kiện về tình hình tài chính (ví dụ: không có nợ quá hạn, báo cáo tài chính được kiểm toán), mục đích phát hành rõ ràng, có phương án sử dụng vốn cụ thể.

• Đối tượng nhà đầu tư: Nghị định 65/2022/NĐ-CP đã siết chặt quy định về đối tượng nhà đầu tư có thể mua trái phiếu doanh nghiệp phát hành riêng lẻ, chỉ giới hạn cho các nhà đầu tư chuyên nghiệp.

• Công bố thông tin: Doanh nghiệp phát hành phải công bố thông tin đầy đủ, minh bạch về tình hình tài chính, kế hoạch sử dụng vốn, các điều khoản và điều kiện của trái phiếu. Điều này giúp nhà đầu tư đưa ra quyết định dựa trên thông tin đầy đủ và chính xác.

• Trách nhiệm của doanh nghiệp phát hành: Doanh nghiệp phải chịu trách nhiệm về tính chính xác của các thông tin công bố, cũng như nghĩa vụ trả nợ gốc và lãi đúng hạn.

• Cơ chế giám sát: Bộ Tài chính, Ủy ban Chứng khoán Nhà nước và các cơ quan quản lý khác có trách nhiệm giám sát, kiểm tra việc tuân thủ các quy định.

Khung pháp lý này nhằm mục tiêu bảo vệ quyền và lợi ích hợp pháp của nhà đầu tư, nâng cao tính minh bạch của thị trường và phòng ngừa rủi ro hệ thống.

Những thay đổi và cập nhật mới nhất

Quy định về phát hành trái phiếu doanh nghiệp luôn được xem xét và điều chỉnh để phù hợp với tình hình thực tế của thị trường và nhằm đảm bảo sự phát triển bền vững. Nghị định 65/2022/NĐ-CP là một ví dụ điển hình cho những thay đổi và cập nhật quan trọng gần đây, với mục tiêu siết chặt quản lý và bảo vệ nhà đầu tư.

Các điểm cập nhật đáng chú ý trong Nghị định 65/2022/NĐ-CP:

• Siết chặt đối tượng nhà đầu tư: Đây là thay đổi lớn nhất. Theo Nghị định 65, việc chào bán trái phiếu doanh nghiệp riêng lẻ chỉ áp dụng cho nhà đầu tư chuyên nghiệp. Quy định này nhằm hạn chế rủi ro cho nhà đầu tư cá nhân chưa có nhiều kinh nghiệm, đồng thời đẩy mạnh vai trò của các nhà đầu tư tổ chức và chuyên nghiệp trên thị trường trái phiếu doanh nghiệp.

• Tăng cường yêu cầu về thông tin: Doanh nghiệp phát hành phải công bố thông tin chi tiết và minh bạch hơn về tình hình tài chính, báo cáo kiểm toán, mục đích sử dụng vốn, phương án trả nợ. Điều này giúp nhà đầu tư có cái nhìn rõ ràng hơn về khả năng thanh toán của doanh nghiệp.

• Yêu cầu xếp hạng tín nhiệm: Nghị định khuyến khích, và trong một số trường hợp bắt buộc, trái phiếu doanh nghiệp phải có kết quả xếp hạng tín nhiệm của tổ chức xếp hạng tín nhiệm độc lập trước khi phát hành. Điều này giúp tăng cường tính minh bạch và cung cấp thêm thông tin đánh giá rủi ro cho nhà đầu tư.

• Quy định về đại diện chủ sở hữu trái phiếu: Nhấn mạnh vai trò của đại diện chủ sở hữu trái phiếu trong việc bảo vệ quyền lợi của nhà đầu tư.

Tác động đối với nhà đầu tư và doanh nghiệp:

• Đối với nhà đầu tư: Yêu cầu nhà đầu tư cần phải có hiểu biết sâu hơn về thị trường hoặc trở thành nhà đầu tư chuyên nghiệp để có thể tiếp cận kênh mua trái phiếu doanh nghiệp ở đâu trên thị trường sơ cấp. Đồng thời, các quy định mới cũng mang lại sự an toàn hơn khi thông tin được công bố đầy đủ và rõ ràng hơn.

• Đối với doanh nghiệp: Buộc các doanh nghiệp phải tuân thủ nghiêm ngặt hơn các tiêu chuẩn về công bố thông tin, tình hình tài chính và mục đích sử dụng vốn. Điều này giúp loại bỏ các doanh nghiệp yếu kém, không đủ điều kiện, từ đó nâng cao chất lượng chung của thị trường trái phiếu doanh nghiệp.

Những thay đổi này cho thấy cam kết của cơ quan quản lý trong việc phát triển một thị trường trái phiếu doanh nghiệp lành mạnh, minh bạch và bền vững. Nhà đầu tư cần liên tục cập nhật các quy định mới nhất để đảm bảo tuân thủ và bảo vệ quyền lợi của mình.

Hướng dẫn mua trái phiếu doanh nghiệp ở đâu và như thế nào

Các kênh mua trái phiếu doanh nghiệp

Khi đã hiểu rõ trái phiếu doanh nghiệp là gì và các quy định liên quan, bước tiếp theo là tìm hiểu mua trái phiếu doanh nghiệp ở đâu và qua những kênh nào. Có nhiều lựa chọn dành cho nhà đầu tư, tùy thuộc vào loại trái phiếu và đối tượng nhà đầu tư.

• Công ty chứng khoán: Đây là kênh phổ biến và đáng tin cậy nhất để mua trái phiếu doanh nghiệp. Các công ty chứng khoán thường cung cấp dịch vụ phân phối trái phiếu doanh nghiệp trên thị trường sơ cấp (đợt phát hành mới) và giao dịch trên thị trường thứ cấp.

• Thị trường sơ cấp: Khi một doanh nghiệp phát hành trái phiếu mới, các công ty chứng khoán có thể đóng vai trò là đại lý phân phối hoặc nhà bảo lãnh phát hành. Nhà đầu tư có thể đăng ký mua trái phiếu doanh nghiệp trực tiếp từ đợt phát hành này thông qua công ty chứng khoán.

• Thị trường thứ cấp: Sau khi phát hành, trái phiếu doanh nghiệp có thể được giao dịch mua bán lại giữa các nhà đầu tư trên thị trường thứ cấp thông qua các công ty chứng khoán. Điều này mang lại tính thanh khoản cho nhà đầu tư.

• Ví dụ: Các công ty chứng khoán lớn như SSI, VNDirect, HSC, MBS, Techcom Securities (TCBS) đều cung cấp dịch vụ mua trái phiếu doanh nghiệp.

• Ngân hàng thương mại: Một số ngân hàng cũng phân phối trái phiếu doanh nghiệp, đặc biệt là trái phiếu của các doanh nghiệp có liên quan hoặc các sản phẩm đầu tư trái phiếu doanh nghiệp của chính ngân hàng đó.

• Sở Giao dịch Chứng khoán: Một số trái phiếu doanh nghiệp được niêm yết và giao dịch trên Sở Giao dịch Chứng khoán (ví dụ: HNX, HOSE). Điều này cho phép nhà đầu tư giao dịch dễ dàng như cổ phiếu, với thông tin công khai và minh bạch. Tuy nhiên, số lượng trái phiếu doanh nghiệp niêm yết trên sàn giao dịch còn hạn chế so với thị trường OTC (phi tập trung).

• Mua trực tiếp từ doanh nghiệp phát hành: Trong một số trường hợp, đặc biệt là với các đợt phát hành riêng lẻ cho các nhà đầu tư lớn hoặc nhà đầu tư chuyên nghiệp, doanh nghiệp có thể chào bán trực tiếp trái phiếu doanh nghiệp của mình. Tuy nhiên, kênh này ít phổ biến đối với nhà đầu tư cá nhân nhỏ lẻ.

• Quỹ đầu tư trái phiếu: Đối với nhà đầu tư cá nhân không phải là nhà đầu tư chuyên nghiệp hoặc muốn đa dạng hóa danh mục mà không cần tự chọn từng trái phiếu, việc đầu tư vào các quỹ mở chuyên đầu tư trái phiếu doanh nghiệp là một lựa chọn tốt. Quỹ được quản lý bởi các chuyên gia, đầu tư vào nhiều loại trái phiếu khác nhau, giúp giảm thiểu rủi ro và tăng cường tính thanh khoản.

Việc lựa chọn kênh mua trái phiếu doanh nghiệp ở đâu phụ thuộc vào loại hình nhà đầu tư (cá nhân/tổ chức, chuyên nghiệp/không chuyên nghiệp), nhu cầu và mức độ am hiểu thị trường.

Điều kiện và quy trình mua trái phiếu doanh nghiệp

Sau khi xác định được kênh mua trái phiếu doanh nghiệp ở đâu, nhà đầu tư cần nắm rõ điều kiện và quy trình để thực hiện giao dịch một cách suôn sẻ và đúng quy định về phát hành trái phiếu doanh nghiệp.

1. Điều kiện mua trái phiếu doanh nghiệp:

• Đối với trái phiếu phát hành riêng lẻ: Theo Nghị định 65/2022/NĐ-CP, chỉ nhà đầu tư chuyên nghiệp mới được phép mua trái phiếu doanh nghiệp trong các đợt phát hành riêng lẻ. Nhà đầu tư cá nhân muốn mua loại hình này phải thỏa mãn các tiêu chí của nhà đầu tư chuyên nghiệp (ví dụ: có danh mục chứng khoán niêm yết đạt giá trị tối thiểu 2 tỷ đồng trong 6 tháng gần nhất).

• Đối với trái phiếu niêm yết trên sàn giao dịch hoặc quỹ mở trái phiếu: Nhà đầu tư cá nhân thông thường có thể dễ dàng mua trái phiếu doanh nghiệp thông qua sàn giao dịch (nếu trái phiếu được niêm yết) hoặc mua chứng chỉ quỹ của các quỹ đầu tư trái phiếu.

• Giấy tờ tùy thân: Nhà đầu tư cần có căn cước công dân/chứng minh thư nhân dân còn hiệu lực.

• Tài khoản chứng khoán: Để giao dịch, nhà đầu tư cần có tài khoản tại một công ty chứng khoán.

2. Quy trình mua trái phiếu doanh nghiệp (qua công ty chứng khoán):

• Bước 1: Mở tài khoản chứng khoán: Nếu chưa có, bạn cần mở tài khoản tại một công ty chứng khoán uy tín. Quy trình này thường đơn giản, có thể thực hiện online hoặc trực tiếp tại quầy.

• Bước 2: Nạp tiền vào tài khoản: Chuyển tiền từ tài khoản ngân hàng của bạn vào tài khoản chứng khoán.

• Bước 3: Tìm hiểu thông tin trái phiếu:

• Nghiên cứu kỹ lưỡng: Tìm hiểu về doanh nghiệp phát hành (lĩnh vực kinh doanh, tình hình tài chính, báo cáo kiểm toán).

• Đọc bản cáo bạch: Đây là tài liệu quan trọng nhất, cung cấp mọi thông tin về trái phiếu (mệnh giá, kỳ hạn, lãi suất, tài sản bảo đảm nếu có, điều khoản và điều kiện...).

• Đánh giá rủi ro: Phân tích khả năng trả nợ của doanh nghiệp, xếp hạng tín nhiệm (nếu có).

• So sánh: So sánh các loại trái phiếu doanh nghiệp khác nhau để chọn ra loại phù hợp.

• Bước 4: Đặt lệnh mua:

• Qua nhân viên môi giới: Liên hệ với môi giới của bạn để đặt lệnh mua.

• Qua hệ thống giao dịch online: Nhiều công ty chứng khoán có nền tảng giao dịch trực tuyến cho phép bạn tự đặt lệnh.

• Bước 5: Hoàn tất giao dịch và nhận xác nhận: Sau khi lệnh khớp, bạn sẽ nhận được xác nhận giao dịch. Thông tin về trái phiếu sẽ được ghi nhận vào tài khoản chứng khoán của bạn.

Lưu ý quan trọng:

• Kiểm tra kỹ thông tin: Luôn luôn kiểm tra kỹ lưỡng các điều khoản, lãi suất, ngày đáo hạn và đặc biệt là tài sản bảo đảm (nếu có) trước khi quyết định mua trái phiếu doanh nghiệp.

• Không tin vào lời hứa hẹn lợi nhuận phi thực tế: Cảnh giác với những quảng cáo lãi suất quá cao mà không đi kèm với thông tin rõ ràng về rủi ro.

• Tìm hiểu về phí: Hỏi rõ về các loại phí giao dịch, phí lưu ký (nếu có).

Quy trình này giúp nhà đầu tư tiếp cận kênh đầu tư trái phiếu doanh nghiệp một cách bài bản và có trách nhiệm.

 

Lợi ích và rủi ro 

Lợi ích khi đầu tư trái phiếu doanh nghiệp

Đầu tư trái phiếu doanh nghiệp đã trở thành một lựa chọn phổ biến, thu hút nhiều nhà đầu tư nhờ những lợi ích hấp dẫn mà nó mang lại, đặc biệt là trong bối cảnh thị trường tài chính biến động.

• Thu nhập ổn định và dự đoán được: Đây là một trong những lợi ích lớn nhất của trái phiếu doanh nghiệp. Nhà đầu tư nhận được các khoản thanh toán lãi suất định kỳ (thường là hàng quý hoặc nửa năm) theo một tỷ lệ cố định hoặc thả nổi đã được xác định trước. Điều này giúp nhà đầu tư dễ dàng dự toán dòng tiền và lên kế hoạch tài chính cá nhân. Khác với cổ phiếu có cổ tức không chắc chắn, trái phiếu doanh nghiệp mang lại sự ổn định cho dòng tiền.

• Lợi suất tiềm năng cao hơn so với gửi tiết kiệm: So với lãi suất tiền gửi ngân hàng, trái phiếu doanh nghiệp thường cung cấp mức lợi suất cao hơn. Điều này là do trái phiếu doanh nghiệp mang mức độ rủi ro cao hơn một chút so với tiền gửi ngân hàng (do không được bảo hiểm tiền gửi như tiền gửi), nhưng đồng thời cũng là yếu tố bù đắp cho nhà đầu tư.

• Đa dạng hóa danh mục đầu tư: Trái phiếu doanh nghiệp cung cấp một công cụ tuyệt vời để đa dạng hóa danh mục đầu tư, giảm thiểu rủi ro tổng thể. Bằng cách kết hợp cổ phiếu, trái phiếu doanh nghiệp và các tài sản khác, nhà đầu tư có thể cân bằng giữa tăng trưởng vốn (từ cổ phiếu) và thu nhập ổn định (từ trái phiếu). Khi thị trường cổ phiếu biến động mạnh, trái phiếu doanh nghiệp thường có xu hướng ổn định hơn, đóng vai trò như một "phao cứu sinh" cho danh mục.

• Ưu tiên thanh toán trong trường hợp phá sản: Trong trường hợp doanh nghiệp phát hành phá sản, chủ sở hữu trái phiếu doanh nghiệp thường được ưu tiên thanh toán trước các cổ đông. Đối với trái phiếu có tài sản bảo đảm, quyền lợi này càng được củng cố. Điều này mang lại một lớp bảo vệ bổ sung cho nhà đầu tư trái phiếu.

• Linh hoạt về kỳ hạn: Các loại trái phiếu doanh nghiệp có kỳ hạn rất đa dạng, từ vài tháng đến vài năm, thậm chí hàng chục năm. Điều này cho phép nhà đầu tư lựa chọn trái phiếu phù hợp với mục tiêu và thời gian đầu tư của mình.

Những lợi ích này làm cho đầu tư trái phiếu doanh nghiệp trở thành một phần không thể thiếu trong chiến lược đầu tư của nhiều người, đặc biệt là những ai tìm kiếm sự cân bằng giữa rủi ro và lợi nhuận.

Rủi ro khi đầu tư trái phiếu doanh nghiệp

Mặc dù trái phiếu doanh nghiệp mang lại nhiều lợi ích, nhưng đầu tư trái phiếu doanh nghiệp cũng đi kèm với những rủi ro nhất định. Việc hiểu rõ các rủi ro này là điều tối quan trọng để nhà đầu tư đưa ra quyết định thông thái và có chiến lược quản lý rủi ro hiệu quả.

• Rủi ro tín dụng (Credit Risk): Đây là rủi ro lớn nhất khi đầu tư trái phiếu doanh nghiệp. Rủi ro này phát sinh khi doanh nghiệp phát hành không có khả năng hoặc từ chối thực hiện các nghĩa vụ trả nợ (trả lãi và/hoặc trả gốc) đúng hạn do tình hình tài chính khó khăn, phá sản hoặc các vấn đề khác.

• Ví dụ: Nếu một doanh nghiệp bất động sản phát hành trái phiếu và sau đó gặp vấn đề về pháp lý dự án hoặc không bán được sản phẩm, dòng tiền của họ có thể bị ảnh hưởng nghiêm trọng, dẫn đến nguy cơ không thể thanh toán cho trái chủ.

• Để giảm thiểu rủi ro này, nhà đầu tư cần nghiên cứu kỹ uy tín, lịch sử tài chính, kết quả kinh doanh và xếp hạng tín nhiệm (nếu có) của doanh nghiệp phát hành.

• Rủi ro thanh khoản (Liquidity Risk): Đây là rủi ro mà nhà đầu tư không thể bán trái phiếu doanh nghiệp của mình trên thị trường thứ cấp một cách nhanh chóng hoặc phải bán với giá thấp hơn mong muốn do thiếu người mua. Rủi ro này thường cao hơn đối với các trái phiếu phát hành riêng lẻ, chưa niêm yết hoặc có khối lượng giao dịch thấp.

• Rủi ro lãi suất (Interest Rate Risk): Khi lãi suất thị trường tăng, giá của các trái phiếu doanh nghiệp đã phát hành với lãi suất thấp hơn có thể giảm. Điều này ảnh hưởng đến giá trị của trái phiếu nếu nhà đầu tư có ý định bán trước đáo hạn. Ngược lại, khi lãi suất thị trường giảm, giá trái phiếu hiện có có thể tăng.

• Rủi ro lạm phát (Inflation Risk): Nếu tỷ lệ lạm phát tăng cao hơn lợi suất của trái phiếu, sức mua của các khoản thanh toán lãi và gốc có thể bị giảm sút.

• Rủi ro tái đầu tư (Reinvestment Risk): Khi trái phiếu đáo hạn hoặc bị mua lại trước hạn, nhà đầu tư có thể phải tái đầu tư số tiền gốc vào một công cụ khác với lãi suất thấp hơn.

• Rủi ro pháp lý và chính sách: Những thay đổi trong quy định về phát hành trái phiếu doanh nghiệp hoặc các chính sách kinh tế có thể ảnh hưởng đến giá trị hoặc khả năng thanh toán của trái phiếu.

Nhận thức rõ các rủi ro này và áp dụng các biện pháp quản lý rủi ro (như đa dạng hóa danh mục, nghiên cứu kỹ doanh nghiệp, tìm kiếm lời khuyên chuyên nghiệp) là rất quan trọng đối với mọi nhà đầu tư.

 

Câu hỏi thường gặp về trái phiếu doanh nghiệp

Sau khi đã tìm hiểu chi tiết trái phiếu doanh nghiệp là gì, các đặc điểm, quy định và rủi ro, dưới đây là một số câu hỏi thường gặp giúp củng cố kiến thức và giải đáp những băn khoăn phổ biến của nhà đầu tư.

• Trái phiếu doanh nghiệp có an toàn không? Trái phiếu doanh nghiệp không hoàn toàn an toàn như gửi tiết kiệm ngân hàng hay trái phiếu chính phủ. Mức độ an toàn phụ thuộc vào uy tín, tình hình tài chính và khả năng trả nợ của từng doanh nghiệp phát hành. Trái phiếu có tài sản bảo đảm hoặc được xếp hạng tín nhiệm cao thường an toàn hơn. Rủi ro chính là rủi ro tín dụng (doanh nghiệp vỡ nợ).

• Nhà đầu tư cá nhân có được mua trái phiếu doanh nghiệp không? Có, nhưng có sự phân biệt. Theo quy định về phát hành trái phiếu doanh nghiệp mới nhất (Nghị định 65/2022/NĐ-CP), nhà đầu tư cá nhân chỉ có thể mua trái phiếu doanh nghiệp phát hành riêng lẻ nếu họ là nhà đầu tư chuyên nghiệp. Đối với nhà đầu tư cá nhân thông thường, họ có thể đầu tư vào trái phiếu doanh nghiệp thông qua các quỹ đầu tư trái phiếu hoặc mua trái phiếu doanh nghiệp ở đâu đã niêm yết trên Sở Giao dịch Chứng khoán (nếu có).

• Làm sao để kiểm tra thông tin phát hành trái phiếu doanh nghiệp? Bạn có thể kiểm tra thông tin trên các kênh sau:

• Website của doanh nghiệp phát hành (phần quan hệ nhà đầu tư).

• Website của công ty chứng khoán phân phối/bảo lãnh phát hành.

• Website của Sở Giao dịch Chứng khoán (đối với trái phiếu niêm yết).

• Website của Hiệp hội Thị trường Trái phiếu Việt Nam (VBMA).

• Bản cáo bạch của trái phiếu, đây là tài liệu quan trọng nhất.

• Lãi suất trái phiếu doanh nghiệp hiện nay là bao nhiêu? Lãi suất trái phiếu doanh nghiệp biến động tùy thuộc vào nhiều yếu tố như uy tín của doanh nghiệp phát hành, kỳ hạn trái phiếu, có tài sản bảo đảm hay không, và tình hình lãi suất chung trên thị trường trái phiếu doanh nghiệp. Hiện tại (tháng 6/2025), lãi suất có thể dao động từ khoảng 7-12%/năm hoặc cao hơn đối với các trái phiếu có rủi ro cao hơn. Để biết mức lãi suất cụ thể, bạn cần liên hệ các công ty chứng khoán hoặc ngân hàng.

• Có nên đầu tư trái phiếu doanh nghiệp không? Đầu tư trái phiếu doanh nghiệp có thể là một lựa chọn tốt nếu bạn tìm kiếm thu nhập ổn định và đa dạng hóa danh mục đầu tư. Tuy nhiên, bạn cần nghiên cứu kỹ lưỡng, hiểu rõ các rủi ro và phù hợp với mục tiêu đầu tư cá nhân. Nếu là nhà đầu tư mới, nên bắt đầu với các quỹ đầu tư trái phiếu hoặc tìm kiếm sự tư vấn chuyên nghiệp.

Hy vọng bài viết này đã cung cấp cho bạn cái nhìn sâu sắc và toàn diện về trái phiếu doanh nghiệp, giúp bạn tự tin hơn trên con đường đầu tư của mình. HVA chúc bạn có những quyết định đầu tư sáng suốt và hiệu quả!