Bảo tức là gì? cách chia bảo tức trong đầu tư

Chắc hẳn đã đôi lần bạn băn khoăn về những khoản lợi nhuận được chia từ các khoản đầu tư hay hợp đồng bảo hiểm. Liệu những khoản đó là gì, và làm thế nào để hiểu rõ hơn về chúng? Chúng ta sẽ cùng nhau tìm hiểu bảo tức là gì. Hãy cùng khám phá ngay!

Tổng quan

Định nghĩa bảo tức là gì

Bảo tức là một thuật ngữ tài chính quan trọng, thường dùng để chỉ phần lợi nhuận hoặc khoản tiền được chia từ các hoạt động đầu tư hoặc từ hợp đồng bảo hiểm có yếu tố tích lũy. Nói cách khác, bảo tức là khoản tiền mà nhà đầu tư hoặc người sở hữu hợp đồng bảo hiểm được nhận dựa trên kết quả kinh doanh của doanh nghiệp hoặc quỹ đầu tư liên quan.

Để dễ hình dung hơn, hãy xem xét ví dụ sau: Công ty A công bố chia bảo tức bằng tiền mặt cho các cổ đông. Điều này có nghĩa là mỗi cổ đông sẽ nhận được một khoản tiền nhất định cho mỗi cổ phiếu họ nắm giữ, thể hiện phần lợi nhuận mà công ty đã tạo ra và quyết định phân phối lại cho chủ sở hữu.

Khác với cổ tức thông thường (thường liên quan đến việc chia lợi nhuận cho cổ đông), bảo tức có thể bao hàm cả lợi nhuận chia cho người tham gia hợp đồng bảo hiểm nhân thọ có chia lãi, phản ánh hiệu quả đầu tư từ quỹ của công ty bảo hiểm. Mặc dù đôi khi hai thuật ngữ này được sử dụng thay thế cho nhau trong một số ngữ cảnh, điều quan trọng là hiểu rõ phạm vi áp dụng của từng thuật ngữ để tránh nhầm lẫn.

Vì sao bảo tức quan trọng đối với nhà đầu tư và cổ đông

Bảo tức đóng vai trò cực kỳ quan trọng đối với nhà đầu tư và cổ đông, bởi nó không chỉ là một nguồn thu nhập mà còn là chỉ báo về sức khỏe tài chính của doanh nghiệp.

• Dòng tiền thường xuyên và thu nhập thụ động: Đối với nhà đầu tư, việc nhận bảo tức định kỳ mang lại một dòng tiền ổn định, giúp họ có thêm thu nhập thụ động từ khoản đầu tư của mình. Thay vì chỉ chờ đợi giá cổ phiếu tăng để bán kiếm lời, bảo tức cung cấp một nguồn lợi nhuận trực tiếp, đều đặn.

• Chỉ số đánh giá khả năng sinh lời và sức khỏe tài chính: Khả năng chi trả bảo tức đều đặn và tăng trưởng thể hiện rằng công ty đang hoạt động hiệu quả, có lợi nhuận bền vững và quản lý tài chính tốt. Một công ty liên tục chia bảo tức cho thấy sự minh bạch và cam kết tạo giá trị cho cổ đông.

• Tăng tính hấp dẫn của cổ phiếu: Các cổ phiếu có lịch sử chia bảo tức tốt thường hấp dẫn hơn đối với những nhà đầu tư tìm kiếm lợi nhuận ổn định và ít rủi ro hơn. Điều này giúp nâng cao uy tín và giá trị của doanh nghiệp trên thị trường.

Hãy tưởng tượng, nhà đầu tư B chỉ kỳ vọng vào việc bán cổ phiếu khi giá tăng, trong khi nhà đầu tư C vừa có thể hưởng lợi từ việc tăng giá cổ phiếu, vừa nhận được bảo tức định kỳ. Rõ ràng, nhà đầu tư C sẽ có nguồn thu nhập đa dạng và ổn định hơn.

Nhà đầu tư hứng tiền xu rơi từ biểu tượng chia lợi nhuận

Các loại bảo tức phổ biến và phân loại chi tiết

Bảo tức tích lũy là gì

Bảo tức tích lũy (tiếng Anh: Accumulated Dividend) là phần lợi nhuận được công ty giữ lại và chưa chia cho cổ đông trong kỳ tài chính hiện tại, mà thay vào đó sẽ được tích lũy và có thể chi trả vào các kỳ sau hoặc khi các điều kiện nhất định được đáp ứng. Khái niệm này thường xuất hiện khi công ty quyết định tái đầu tư lợi nhuận để mở rộng sản xuất kinh doanh hoặc cần giữ lại tiền mặt cho các dự án lớn, thay vì chia hết cho cổ đông ngay lập tức.

Cơ chế tính và tích lũy bảo tức này được thể hiện rõ trên báo cáo tài chính của doanh nghiệp, thường nằm trong mục lợi nhuận giữ lại hoặc các khoản nợ phải trả cho cổ đông trong tương lai.

Ví dụ: Công ty X trong năm 2024 đạt lợi nhuận cao nhưng quyết định không chia hết bảo tức mà giữ lại một phần để đầu tư vào dây chuyền sản xuất mới. Phần lợi nhuận này được ghi nhận là bảo tức tích lũy. Đến năm 2025, khi dự án mới đi vào hoạt động và mang lại lợi nhuận, công ty có thể quyết định chi trả cả phần bảo tức tích lũy của năm 2024 cùng với bảo tức của năm 2025 cho cổ đông.

Việc tích lũy bảo tức có thể mang lại lợi ích lâu dài cho cổ đông nếu công ty sử dụng nguồn vốn này hiệu quả để tăng trưởng, dẫn đến giá trị cổ phiếu tăng và khả năng chi trả bảo tức cao hơn trong tương lai.

Bảo tức đặc biệt là gì

Bảo tức đặc biệt (tiếng Anh: Special Dividend) là một khoản chi trả bảo tức một lần, không theo lịch trình định kỳ, được công ty thực hiện ngoài các khoản bảo tức thông thường. Khoản bảo tức này thường phát sinh khi công ty có lợi nhuận bất thường, thu nhập đột biến từ một giao dịch lớn, hoặc có tài sản thặng dư đáng kể.

Khi nào công ty trả bảo tức đặc biệt?

• Bán tài sản lớn: Khi công ty bán đi một chi nhánh, một bất động sản giá trị lớn, hoặc một phần đáng kể tài sản, thu về một khoản tiền mặt lớn.

• Lợi nhuận đột biến: Công ty có một năm kinh doanh cực kỳ thành công, vượt xa mọi dự kiến, tạo ra lợi nhuận cao chưa từng có.

• Thanh lý khoản đầu tư: Khi công ty thanh lý một khoản đầu tư dài hạn có lãi lớn.

• Cơ cấu vốn: Quyết định giảm bớt lượng tiền mặt dư thừa không cần thiết cho hoạt động kinh doanh.

Ví dụ: Công ty B, một công ty công nghệ, sau khi bán một mảng kinh doanh không cốt lõi với giá hàng triệu đô la, đã quyết định chia bảo tức đặc biệt cho các cổ đông như một cách để chia sẻ khoản lợi nhuận đột biến này, bên cạnh khoản bảo tức định kỳ hàng quý.

Bảo tức đặc biệt thường là tin tốt đối với cổ đông vì nó mang lại một khoản thu nhập không mong đợi. Tuy nhiên, điều quan trọng là nhận ra rằng đây không phải là một cam kết chi trả định kỳ và không nên được coi là một phần của thu nhập thường xuyên từ cổ phiếu.

Các loại bảo tức khác

Ngoài bảo tức tích lũy và bảo tức đặc biệt, còn có một số hình thức bảo tức phổ biến khác:

• Bảo tức định kỳ (Regular Dividend): Đây là loại bảo tức được chi trả theo lịch trình cố định (thường là hàng quý, nửa năm hoặc hàng năm) và được kỳ vọng sẽ tiếp tục trong tương lai nếu công ty duy trì lợi nhuận. Đây là hình thức bảo tức phổ biến nhất mà các nhà đầu tư cổ phiếu thường nhắc đến.

• Bảo tức bằng cổ phiếu (Stock Dividend): Thay vì chi trả bằng tiền mặt, công ty sẽ phát hành thêm cổ phiếu mới và chia cho cổ đông theo tỷ lệ nhất định. Mặc dù không trực tiếp mang lại tiền mặt, hình thức này giúp tăng số lượng cổ phiếu mà cổ đông nắm giữ và có thể mang lại lợi ích khi giá cổ phiếu tăng trong tương lai.

Biểu đồ cột tích lũy lợi nhuận trong nhiều kỳ tài chính

Cách chia bảo tức là gì và quy trình chia bảo tức

Vai trò của chia bảo tức trong quản lý doanh nghiệp

Việc chia bảo tức không chỉ đơn thuần là phân phối lợi nhuận mà còn đóng vai trò chiến lược trong quản lý doanh nghiệp:

• Quyền lợi của cổ đông: Chia bảo tức là một trong những quyền lợi cơ bản của cổ đông, những người đã góp vốn vào công ty. Việc thực hiện quyền này một cách minh bạch và đúng hạn giúp duy trì niềm tin và sự hài lòng của cổ đông.

• Tạo uy tín và thu hút nhà đầu tư: Một công ty có lịch sử chia bảo tức đều đặn và tăng trưởng thể hiện sự ổn định, khả năng sinh lời và quản trị tốt. Điều này giúp nâng cao uy tín của doanh nghiệp trên thị trường, thu hút thêm các nhà đầu tư mới và giữ chân các cổ đông hiện hữu.

• Phản ánh sức khỏe tài chính: Khả năng chia bảo tức phản ánh tình hình kinh doanh hiệu quả và dòng tiền mạnh của công ty. Đây là một chỉ báo quan trọng về sức khỏe tài chính, giúp nhà đầu tư đánh giá tiềm năng và rủi ro.

• Tác động đến giá cổ phiếu: Việc công bố chia bảo tức tích cực có thể tác động tích cực đến giá cổ phiếu trên thị trường, ngược lại, việc cắt giảm hoặc ngừng chia bảo tức có thể gây ra những phản ứng tiêu cực.

Quy trình chia bảo tức thường gặp

Quy trình chia bảo tức thường tuân thủ một chuỗi các bước được quy định rõ ràng để đảm bảo tính minh bạch và công bằng:

1. Đại hội đồng cổ đông biểu quyết và ra nghị quyết: Đây là bước khởi đầu quan trọng. Hội đồng quản trị sẽ đề xuất mức bảo tức và phương thức chia. Đại hội đồng cổ đông (ĐHĐCĐ) sẽ thảo luận và biểu quyết thông qua nghị quyết về việc chia bảo tức.

2. Công bố thông tin: Sau khi nghị quyết được thông qua, công ty sẽ công bố thông tin về việc chia bảo tức trên các phương tiện truyền thông và sàn giao dịch chứng khoán. Thông tin này bao gồm:

• Tỷ lệ bảo tức (ví dụ: 10% tiền mặt, tức 1.000 VNĐ/cổ phiếu).

• Ngày đăng ký cuối cùng (Record Date): Là ngày mà danh sách cổ đông sở hữu cổ phiếu được chốt để xác định ai đủ điều kiện nhận bảo tức. Những người mua cổ phiếu sau ngày này sẽ không được nhận bảo tức cho đợt chia đó.

• Ngày giao dịch không hưởng quyền (Ex-dividend Date): Thường là một ngày làm việc trước Ngày đăng ký cuối cùng. Nếu bạn mua cổ phiếu vào hoặc sau ngày này, bạn sẽ không được hưởng bảo tức.

• Ngày thanh toán (Payment Date): Là ngày mà công ty thực hiện việc chi trả bảo tức cho các cổ đông đủ điều kiện.

3. Tính toán và lập danh sách chi trả: Dựa trên danh sách cổ đông tại Ngày đăng ký cuối cùng, công ty hoặc tổ chức trung gian (như Trung tâm Lưu ký Chứng khoán Việt Nam - VSD) sẽ tính toán số tiền bảo tức mà mỗi cổ đông được nhận.

4. Thanh toán cho cổ đông: Công ty sẽ thực hiện việc chi trả bảo tức theo phương thức đã công bố (tiền mặt chuyển khoản, cổ phiếu phát hành thêm, v.v.) vào Ngày thanh toán.

Các hình thức chia bảo tức phổ biến

Có ba hình thức chia bảo tức chính mà các doanh nghiệp thường áp dụng:

1. Chia bằng tiền mặt:

• Đặc điểm: Đây là hình thức phổ biến nhất, cổ đông sẽ nhận được tiền mặt trực tiếp vào tài khoản.

• Ưu điểm: Mang lại dòng tiền trực tiếp cho cổ đông, có thể sử dụng linh hoạt cho các mục đích cá nhân.

• Nhược điểm: Làm giảm lượng tiền mặt của công ty, có thể bị đánh thuế thu nhập cá nhân.

2. Chia bằng cổ phiếu:

• Đặc điểm: Thay vì tiền mặt, công ty phát hành thêm cổ phiếu mới và chia cho cổ đông theo một tỷ lệ nhất định.

• Ưu điểm: Giúp công ty giữ lại tiền mặt để tái đầu tư, cổ đông có thêm cổ phiếu để hưởng lợi từ sự tăng trưởng của công ty trong tương lai.

• Nhược điểm: Không mang lại dòng tiền ngay lập tức, có thể làm pha loãng giá trị mỗi cổ phiếu nếu công ty không tăng trưởng tương ứng.

3. Các hình thức khác (ít phổ biến hơn):

• Chia bằng tài sản: Rất hiếm gặp, nhưng một số công ty có thể chia bằng tài sản vật chất nếu có lý do đặc biệt (ví dụ: chia cổ phiếu của công ty con mới tách ra).

Quyền lợi và nghĩa vụ của cổ đông khi nhận bảo tức

Khi nhận bảo tức, cổ đông có những quyền lợi và nghĩa vụ nhất định cần nắm rõ:

Quyền lợi:

• Quyền được nhận bảo tức đúng hạn: Cổ đông có quyền được nhận khoản bảo tức đã công bố theo đúng thời gian và phương thức đã quy định.

• Quyền được biết thông tin: Cổ đông có quyền được thông báo đầy đủ và kịp thời về các quyết định liên quan đến chia bảo tức, bao gồm tỷ lệ, ngày chốt quyền và ngày thanh toán.

• Quyền khiếu nại: Nếu công ty không thực hiện đúng cam kết về chia bảo tức hoặc có sai sót trong quá trình chi trả, cổ đông có quyền khiếu nại để bảo vệ quyền lợi của mình.

Nghĩa vụ:

• Nghĩa vụ thuế: Khoản bảo tức nhận được thường được coi là thu nhập chịu thuế thu nhập cá nhân. Cổ đông có nghĩa vụ kê khai và nộp thuế theo quy định của pháp luật hiện hành. Tỷ lệ thuế có thể khác nhau tùy theo quy định của từng quốc gia.

• Cập nhật thông tin: Để đảm bảo quyền lợi, cổ đông có nghĩa vụ cập nhật thông tin cá nhân và tài khoản ngân hàng (nếu nhận bằng tiền mặt) đầy đủ và chính xác với công ty hoặc tổ chức lưu ký.

Hiểu rõ quyền lợi và nghĩa vụ giúp nhà đầu tư tự tin hơn trong việc đầu tư và bảo vệ lợi ích của mình.

Phân biệt các thuật ngữ và khái niệm liên quan về bảo tức

Bảo tức là gì so với cổ tức là gì

Trong lĩnh vực tài chính, hai thuật ngữ bảo tức và cổ tức thường xuyên được nhắc đến, đôi khi gây nhầm lẫn. Mặc dù có nhiều điểm tương đồng, nhưng chúng cũng có những khác biệt nhất định về phạm vi và cách sử dụng:

Tóm lại: "Cổ tức" là một dạng cụ thể của "bảo tức" trong ngữ cảnh chứng khoán. Tuy nhiên, khi nói đến lợi nhuận chia cho người tham gia bảo hiểm, chúng ta sẽ dùng "bảo tức". Trong nhiều trường hợp thông thường, đặc biệt là khi nói về cổ phiếu, hai thuật ngữ này có thể được sử dụng hoán đổi cho nhau và vẫn được hiểu.

Bảo tức tích lũy và bảo tức chưa chia

Hai khái niệm này nghe có vẻ tương tự nhưng lại có ý nghĩa khác nhau trong kế toán và tài chính:

• Bảo tức tích lũy (Accumulated Dividend):

• Là phần bảo tức mà công ty đã cam kết hoặc có nghĩa vụ phải trả cho cổ đông (hoặc người sở hữu hợp đồng bảo hiểm) nhưng chưa thực hiện chi trả ngay lập tức.

• Khoản này thường được ghi nhận là một khoản nợ trên bảng cân đối kế toán của công ty.

• Ví dụ: Công ty có chính sách chia bảo tức ưu đãi (cumulative preferred stock) mà theo đó, nếu không chia đủ bảo tức trong một năm, phần thiếu hụt sẽ được tích lũy và phải trả đủ trong các năm sau trước khi chia cho cổ đông phổ thông.

• Bảo tức chưa chia (Undistributed Profits / Retained Earnings):

• Là toàn bộ phần lợi nhuận sau thuế mà công ty kiếm được nhưng chưa được dùng để chia bảo tức cho cổ đông và cũng chưa được tái đầu tư hoàn toàn vào các hoạt động kinh doanh.

• Khoản này thường nằm trong mục lợi nhuận giữ lại (retained earnings) trên báo cáo tài chính.

• Ví dụ: Một công ty có lợi nhuận sau thuế là 100 tỷ đồng, nhưng chỉ quyết định chia 30 tỷ đồng làm bảo tức. 70 tỷ đồng còn lại là bảo tức chưa chia hay lợi nhuận giữ lại, có thể được dùng để tái đầu tư, trả nợ, hoặc giữ lại cho các kế hoạch tương lai.

Điểm khác biệt cốt lõi: Bảo tức tích lũy là một nghĩa vụ phải trả trong tương lai, còn bảo tức chưa chia là lợi nhuận đã kiếm được nhưng chưa được phân bổ, có thể sử dụng cho nhiều mục đích khác nhau, bao gồm cả việc giữ lại để tái đầu tư.

Bảo tức đặc biệt so với bảo tức định kỳ

Sự phân biệt giữa bảo tức đặc biệt và bảo tức định kỳ là rất quan trọng đối với nhà đầu tư:

Ví dụ: Một công ty chi trả bảo tức định kỳ 500 VNĐ/cổ phiếu mỗi quý. Sau đó, do bán được một mảnh đất không sử dụng với giá cao, công ty quyết định chi trả thêm 2.000 VNĐ/cổ phiếu dưới dạng bảo tức đặc biệt một lần duy nhất.

Cổ đông vỗ tay tại đại hội đồng cổ đông công ty

Câu hỏi thường gặp về bảo tức (FAQ)

Dưới đây là một số câu hỏi thường gặp về bảo tức mà bạn có thể đang thắc mắc:

Bảo tức có ảnh hưởng đến giá cổ phiếu không?

Có, bảo tức có ảnh hưởng đáng kể đến giá cổ phiếu. Khi công ty công bố chia bảo tức bằng tiền mặt, giá cổ phiếu thường có xu hướng giảm tương ứng với giá trị bảo tức vào ngày giao dịch không hưởng quyền (Ex-dividend Date). Điều này là do khoản tiền bảo tức đã được tách ra khỏi tài sản của công ty để chi trả cho cổ đông. Tuy nhiên, về dài hạn, việc chi trả bảo tức đều đặn và tăng trưởng thường được xem là tín hiệu tích cực, giúp tăng sự hấp dẫn của cổ phiếu và có thể thúc đẩy giá trị cổ phiếu lên.

Làm sao để theo dõi các lần chia bảo tức?

Bạn có thể theo dõi thông tin về chia bảo tức qua các kênh sau:

• Website của công ty: Các công ty niêm yết thường công bố thông tin trên mục Quan hệ nhà đầu tư (Investor Relations).

• Các sàn giao dịch chứng khoán: Website của Sở Giao dịch Chứng khoán (ví dụ: HSX, HNX) hoặc các công ty chứng khoán cung cấp thông tin chi tiết về các sự kiện doanh nghiệp, bao gồm cả chia bảo tức.

• Các trang tin tức tài chính: Nhiều trang tin tức chuyên về chứng khoán và tài chính cập nhật lịch chia bảo tức của các công ty.

• Công ty chứng khoán bạn đang giao dịch: Họ sẽ gửi thông báo hoặc hiển thị thông tin trong tài khoản của bạn.

Bảo tức có phải chịu thuế không?

Có, tại Việt Nam, thu nhập từ bảo tức (cổ tức) thường phải chịu thuế thu nhập cá nhân. Theo quy định hiện hành, cổ tức nhận được từ các khoản đầu tư chứng khoán, góp vốn thường chịu mức thuế suất 5% trên số tiền nhận được. Tuy nhiên, quy định về thuế có thể thay đổi, vì vậy bạn nên tham khảo thông tin từ cơ quan thuế hoặc chuyên gia tài chính để có thông tin chính xác nhất.

Cổ đông nhỏ nhận bảo tức thế nào?

Cổ đông nhỏ cũng nhận bảo tức tương tự như các cổ đông lớn, theo tỷ lệ sở hữu cổ phần. Thông thường, khoản bảo tức sẽ được chuyển khoản trực tiếp vào tài khoản ngân hàng đã đăng ký với công ty chứng khoán hoặc tổ chức lưu ký chứng khoán. Bạn không cần thực hiện thêm thủ tục gì đặc biệt, chỉ cần đảm bảo thông tin tài khoản của mình được cập nhật chính xác.

Công ty không chia bảo tức có nghĩa gì?

Việc một công ty không chia bảo tức có thể có nhiều ý nghĩa:

• Tái đầu tư: Công ty có thể muốn giữ lại toàn bộ lợi nhuận để tái đầu tư vào các dự án mở rộng, nghiên cứu phát triển, hoặc trả nợ, nhằm mục tiêu tăng trưởng mạnh mẽ hơn trong tương lai. Đây là dấu hiệu tích cực nếu việc tái đầu tư mang lại hiệu quả.

• Gặp khó khăn tài chính: Đôi khi, việc không chia bảo tức là do công ty đang gặp khó khăn trong kinh doanh, lợi nhuận thấp hoặc thậm chí thua lỗ, không đủ khả năng để chi trả.

• Chính sách của công ty: Một số công ty, đặc biệt là các công ty tăng trưởng (growth stocks), có thể có chính sách không chia bảo tức để tập trung toàn bộ nguồn lực vào việc phát triển.

• Yêu cầu của cơ quan quản lý: Trong một số trường hợp, cơ quan quản lý có thể yêu cầu các tổ chức tài chính không chia bảo tức để đảm bảo an toàn vốn.

Do đó, việc công ty không chia bảo tức không nhất thiết là dấu hiệu xấu, mà cần được xem xét trong bối cảnh tổng thể tình hình kinh doanh và chiến lược phát triển của công ty.

Trong thế giới tài chính, việc hiểu rõ bảo tức là gì không chỉ giúp bạn nắm bắt được các khoản lợi nhuận tiềm năng từ đầu tư mà còn trang bị kiến thức để đưa ra những quyết định sáng suốt hơn. Chúng ta đã cùng nhau tìm hiểu định nghĩa cơ bản, các loại bảo tức phổ biến như bảo tức tích lũy, bảo tức đặc biệt, và quy trình chia bảo tức chi tiết.

Việc nắm vững các khái niệm này sẽ giúp bạn tự tin hơn trong việc phân tích báo cáo tài chính, đánh giá các cơ hội đầu tư, và tối ưu hóa lợi ích từ những khoản sinh lời. Đừng ngần ngại tiếp tục tìm hiểu sâu hơn cùng HVA về các thuật ngữ tài chính khác để củng cố kiến thức đầu tư của bạn!