Hợp đồng tương lai dầu thô là gì? Hướng dẫn chi tiết về giao dịch

Hợp đồng tương lai dầu thô và những điều bạn băn khoăn? Bài viết này giải thích chi tiết khái niệm, cách giao dịch và quản lý rủi ro hiệu quả. 

1. Hợp đồng tương lai dầu thô là gì?

Hợp đồng dầu thô tương lai là một thỏa thuận pháp lý giữa hai bên để mua hoặc bán một lượng dầu thô cụ thể với giá đã được xác định trước vào một thời điểm nhất định trong tương lai. Đây là một công cụ tài chính phái sinh, được chuẩn hóa và giao dịch trên các sàn giao dịch có tổ chức.

Cơ chế giao dịch hợp đồng tương lai dầu thô chuẩn hóa

Khác với hợp đồng giao ngay (spot contracts) - nơi giao dịch và giao hàng diễn ra ngay lập tức, hay hợp đồng kỳ hạn (forward contracts) - thường được tùy chỉnh theo nhu cầu của các bên và giao dịch OTC (over-the-counter), hợp đồng tương lai dầu thô có những đặc điểm tiêu chuẩn hóa về khối lượng, chất lượng, thời gian và địa điểm giao hàng.

Hợp đồng tương lai dầu thô đóng vai trò quan trọng trong nền kinh tế toàn cầu:

• Phòng ngừa rủi ro (hedging): Giúp các doanh nghiệp như hãng hàng không, nhà máy lọc dầu hay công ty sản xuất ổn định chi phí đầu vào bằng cách "khóa" giá mua hoặc bán trước.

• Đầu cơ (speculation): Cho phép nhà đầu tư kiếm lợi nhuận từ dự đoán biến động giá dầu mà không cần sở hữu dầu thật.

• Phát hiện giá (price discovery): Giúp thị trường xác định mức giá dầu trong tương lai dựa trên cung cầu và kỳ vọng của người tham gia.

Ví dụ thực tế: Một hãng hàng không dự đoán giá nhiên liệu sẽ tăng trong 6 tháng tới, có thể mua hợp đồng tương lai dầu thô để đảm bảo giá nhiên liệu cố định, bất kể biến động thị trường. Nếu giá dầu thực sự tăng, họ vẫn mua được dầu ở mức giá đã thỏa thuận trước đó, giúp bảo vệ ngân sách hoạt động và tránh phải tăng giá vé.

2. Các loại hợp đồng tương lai dầu thô phổ biến

2.1. Hợp đồng tương lai dầu thô WTI là gì?

Hợp đồng tương lai dầu thô WTI (West Texas Intermediate) là một trong những công cụ giao dịch dầu được giao dịch nhiều nhất trên thế giới. WTI là loại dầu thô nhẹ, ngọt (light sweet crude oil) được khai thác chủ yếu tại các mỏ dầu của Mỹ, đặc biệt là khu vực Texas, Louisiana và North Dakota.

Thông số kỹ thuật của hợp đồng tương lai dầu thô WTI:

• Mã hợp đồng: CL (trên sàn NYMEX)

• Kích thước hợp đồng: 1,000 thùng dầu

• Đơn vị giá: USD/thùng

• Bước giá nhỏ nhất: $0.01 per barrel ($10 per contract)

• Thời gian giao dịch: Từ Chủ Nhật đến Thứ Sáu, 18:00 - 17:00 ET (giờ phương Đông Mỹ), với nghỉ hàng ngày từ 17:00 - 18:00

• Tháng giao hàng: Mọi tháng trong năm

• Ngày giao dịch cuối cùng: Ba ngày làm việc trước ngày 25 của tháng trước tháng giao hàng

• Địa điểm giao hàng: Cushing, Oklahoma

Ưu điểm của hợp đồng tương lai dầu thô WTI:

• Thanh khoản cực cao, dễ dàng mua bán với spread thấp

• Biến động giá thường xuyên, tạo nhiều cơ hội giao dịch

• Được phân tích rộng rãi, nhiều tài nguyên nghiên cứu sẵn có

Hạn chế của hợp đồng tương lai dầu thô WTI:

• Biến động mạnh có thể gây rủi ro cao cho nhà đầu tư mới

• Chịu ảnh hưởng lớn bởi chính sách năng lượng và địa chính trị của Mỹ

• Đôi khi có sự khác biệt lớn so với giá dầu thực tế toàn cầu do đặc thù địa lý

Ví dụ: Trong giai đoạn tháng 4/2020, giá hợp đồng tương lai dầu thô WTI đã có lần đầu tiên trong lịch sử rơi xuống mức âm (-$37.63/thùng) do đại dịch COVID-19 làm giảm nhu cầu đột ngột trong khi kho chứa tại Cushing gần như đầy tràn.

2.2. Hợp đồng tương lai dầu thô Brent

Hợp đồng tương lai dầu thô Brent là tiêu chuẩn quốc tế chính được sử dụng để định giá khoảng 2/3 nguồn cung dầu thô toàn cầu. Dầu Brent được khai thác từ các mỏ dầu ở Biển Bắc (chủ yếu giữa Vương quốc Anh và Na Uy) và cũng là loại dầu nhẹ, ngọt, nhưng có hàm lượng lưu huỳnh cao hơn một chút so với WTI.

Thông số kỹ thuật của hợp đồng tương lai dầu thô Brent:

• Mã hợp đồng: B (trên sàn ICE)

• Kích thước hợp đồng: 1,000 thùng dầu

• Đơn vị giá: USD/thùng

• Bước giá nhỏ nhất: $0.01 per barrel ($10 per contract)

• Thời gian giao dịch: 01:00 - 23:00 giờ London, từ Thứ Hai đến Thứ Sáu

• Tháng giao hàng: Mọi tháng trong 6 tháng liên tiếp gần nhất và các tháng khác trong chu kỳ hàng quý

• Phương thức thanh toán: Chủ yếu là thanh toán bằng tiền mặt, không giao hàng vật chất

So sánh giữa hợp đồng tương lai dầu thô WTI và Brent:

So sánh hợp đồng dầu thô WTI và Brent chi tiết

Hợp đồng dầu tương lai Brent thường được sử dụng làm chuẩn cho thị trường châu Âu, châu Phi và Trung Đông, trong khi WTI thường là tiêu chuẩn cho thị trường Bắc Mỹ.

2.3. Các loại hợp đồng tương lai dầu thô mini và micro

Để đáp ứng nhu cầu của nhà đầu tư cá nhân và những người có vốn đầu tư hạn chế, các sàn giao dịch đã phát triển hợp đồng tương lai dầu thô với kích thước nhỏ hơn, gọi là mini và micro futures.

Hợp đồng tương lai dầu thô mini (E-mini Crude Oil Futures):

• Kích thước hợp đồng: 500 thùng (bằng 1/2 hợp đồng tiêu chuẩn)

• Mã hợp đồng: QM (trên sàn NYMEX/CME)

• Ký quỹ ban đầu: Thấp hơn nhiều so với hợp đồng tiêu chuẩn

• Phù hợp với: Nhà đầu tư cá nhân, quỹ đầu tư nhỏ, người mới bắt đầu với vốn trung bình

Hợp đồng tương lai dầu thô micro (Micro Crude Oil Futures):

• Kích thước hợp đồng: 100 thùng (bằng 1/10 hợp đồng tiêu chuẩn)

• Mã hợp đồng: MCL (trên sàn NYMEX/CME)

• Ký quỹ ban đầu: Rất thấp, phù hợp với nhà đầu tư nhỏ lẻ

• Phù hợp với: Người mới bắt đầu, nhà đầu tư cá nhân với vốn nhỏ, người muốn học cách giao dịch

Lợi ích của các hợp đồng mini và micro:

• Vốn đầu tư thấp: Cho phép tham gia thị trường với số vốn từ vài trăm đến vài nghìn đô la

• Rủi ro hạn chế: Giảm thiểu tổn thất tiềm năng cho người mới

• Linh hoạt: Dễ dàng đa dạng hóa danh mục đầu tư

• Học tập: Lý tưởng để làm quen với thị trường futures trước khi chuyển sang hợp đồng lớn hơn

Ví dụ về chi phí đầu tư:

• Với hợp đồng tương lai dầu thô tiêu chuẩn (1000 thùng), khi giá dầu ở mức $75/thùng, giá trị hợp đồng là $75,000 và ký quỹ ban đầu có thể từ $5,000-$10,000.

• Với hợp đồng tương lai dầu thô micro (100 thùng), giá trị hợp đồng chỉ là $7,500 và ký quỹ có thể chỉ từ $500-$1,000.

Điều này khiến các hợp đồng dầu tương lai mini và micro trở nên phổ biến với nhiều nhà đầu tư tại Việt Nam, nơi nhiều người muốn thử sức với thị trường năng lượng toàn cầu nhưng có hạn chế về vốn đầu tư. Đây cũng là lựa chọn hấp dẫn cho những ai mới tiếp cận lĩnh vực đầu tư tài chính online

3. Cách thức giao dịch hợp đồng tương lai dầu thô

Giao dịch hợp đồng tương lai dầu thô đòi hỏi sự chuẩn bị kỹ lưỡng và hiểu biết về quy trình. Dưới đây là phần hướng dẫn cụ thể giúp bạn khởi đầu hiệu quả:

3.1. Chuẩn bị tài khoản giao dịch

Để giao dịch hợp đồng tương lai dầu thô, bạn cần mở tài khoản tại một công ty môi giới chứng khoán/hàng hóa được cấp phép:

• Chọn môi giới phù hợp: Tìm công ty môi giới có uy tín, phí giao dịch cạnh tranh, và nền tảng giao dịch ổn định (TD Ameritrade, Interactive Brokers, E*TRADE Futures là các lựa chọn phổ biến quốc tế)

• Chuẩn bị hồ sơ: CMND/CCCD, hộ chiếu, thông tin liên hệ, thông tin tài khoản ngân hàng

• Hoàn thành đánh giá rủi ro: Hầu hết các công ty môi giới đều yêu cầu bạn hoàn thành bài đánh giá kiến thức và mức độ chấp nhận rủi ro

• Nộp tiền vào tài khoản: Chuyển số tiền tối thiểu theo yêu cầu của môi giới (thường từ $2,000-$10,000 cho tài khoản futures)

3.2. Đặt lệnh giao dịch

Khi tài khoản đã sẵn sàng, bạn có thể bắt đầu đặt lệnh giao dịch hợp đồng tương lai dầu thô:

• Chọn loại hợp đồng: WTI (CL), Brent (B), E-mini (QM), hoặc Micro (MCL)

• Chọn tháng giao hàng: Ví dụ: CL Dec 2025 cho hợp đồng giao tháng 12/2025

• Loại lệnh phổ biến:

• Lệnh thị trường (Market Order): Được khớp ngay lập tức với mức giá tốt nhất đang có trên thị trường tại thời điểm đặt lệnh.

• Lệnh giới hạn (Limit Order): Chỉ thực hiện ở mức giá cụ thể hoặc tốt hơn

• Lệnh dừng (Stop Order): Kích hoạt thành lệnh thị trường khi đạt mức giá xác định

Ví dụ về quy trình đặt lệnh:

1. Bạn muốn mua 1 hợp đồng tương lai dầu thô WTI giao tháng 12/2025

2. Giá hiện tại là $72.50/thùng

3. Bạn đặt lệnh mua giới hạn ở mức $72.30/thùng

4. Nếu giá giảm xuống $72.30, lệnh của bạn sẽ được khớp

5. Bạn đồng thời đặt lệnh stop loss ở mức $71.30 để giới hạn tổn thất

3.3. Thời gian giao dịch

Hợp đồng tương lai dầu thô được giao dịch theo giờ của sàn:

• WTI (NYMEX/CME):

• Chủ Nhật - Thứ Sáu: 18:00 - 17:00 ET (giờ phương Đông Mỹ)

• Giờ Việt Nam: 05:00 - 04:00 (+1)

• Giao dịch điện tử gần như 24/24, chỉ nghỉ 1 giờ mỗi ngày

• Brent (ICE):

• Thứ Hai - Thứ Sáu: 01:00 - 23:00 giờ London

• Giờ Việt Nam: 08:00 - 06:00 (+1)

Lưu ý rằng thời gian giao dịch sôi động nhất thường là khi thị trường Mỹ mở cửa (21:30 - 04:00 giờ Việt Nam).

3.4. Chi phí giao dịch

Khi giao dịch hợp đồng tương lai dầu thô, bạn cần tính đến các loại phí sau:

• Phí hoa hồng (Commission): $1.5-$5 mỗi hợp đồng mỗi chiều (mua/bán)

• Phí sàn (Exchange fees): $1-$3 mỗi hợp đồng mỗi chiều

• Phí qua đêm (Overnight fees): Áp dụng nếu giữ vị thế qua đêm

• Phí trượt giá (Slippage): Không phải phí trực tiếp nhưng là chi phí tiềm ẩn do chênh lệch giữa giá đặt lệnh và giá thực hiện

3.5. Lưu ý quan trọng

• Đòn bẩy (Leverage): Hợp đồng tương lai dầu thô sử dụng đòn bẩy cao (thường từ 1:10 đến 1:20), nghĩa là bạn chỉ cần đặt cọc 5-10% giá trị hợp đồng, nhưng điều này cũng làm tăng rủi ro

• Thanh khoản (Liquidity): Tập trung giao dịch vào các hợp đồng tháng gần nhất (front-month contracts) vì có thanh khoản cao nhất

• Rollover (Đảo hợp đồng): Nếu không muốn nhận giao hàng vật chất, bạn phải đóng vị thế hoặc chuyển sang hợp đồng tháng tiếp theo trước ngày hết hạn

• Biên độ dao động giá (Price limits): Nhiều sàn áp dụng giới hạn biến động giá trong một phiên để ngăn chặn biến động quá mức

Giao dịch hợp đồng tương lai dầu thô đòi hỏi kiến thức, kỷ luật và chiến lược rõ ràng. Nhà đầu tư mới nên bắt đầu với hợp đồng mini hoặc micro, và chỉ sử dụng vốn mà họ có thể chấp nhận mất.

4. Giá dầu thô hợp đồng tương lai và các yếu tố ảnh hưởng

Giá dầu thô hợp đồng tương lai được xác định bởi nhiều yếu tố phức tạp, từ cơ bản đến tâm lý thị trường. Hiểu rõ các yếu tố này giúp nhà đầu tư đưa ra quyết định giao dịch sáng suốt hơn.

4.1. Cơ chế hình thành giá hợp đồng tương lai dầu thô

Giá dầu thô hợp đồng tương lai được hình thành từ mối quan hệ giữa:

• Giá giao ngay (Spot price): Giá hiện tại để mua/bán và giao nhận dầu thô ngay lập tức

• Cost of Carry: Chi phí lưu kho, bảo hiểm, và tài chính để giữ dầu thô từ hiện tại đến thời điểm giao hàng

• Yếu tố kỳ vọng: Dự đoán của thị trường về nguồn cung và nhu cầu tương lai

Công thức cơ bản: Futures Price = Spot Price + Cost of Carry + Risk Premium

Thị trường dầu thô có thể ở hai trạng thái:

• Contango: Giá tương lai cao hơn giá giao ngay (phổ biến khi nguồn cung dư thừa)

• Backwardation: Giá tương lai thấp hơn giá giao ngay (phổ biến khi nguồn cung khan hiếm)

4.2. Các yếu tố cơ bản ảnh hưởng đến giá dầu thô hợp đồng tương lai

1. Cung và cầu toàn cầu:

• Sản lượng khai thác: Sản lượng từ các nước sản xuất lớn (Mỹ, Nga, Saudi Arabia)

• Chính sách OPEC và OPEC+: Quyết định cắt giảm hoặc tăng sản lượng

• Nhu cầu tiêu thụ: Từ các nền kinh tế lớn như Mỹ, Trung Quốc, EU

2. Dự trữ dầu thô:

• Báo cáo dự trữ dầu thô Mỹ (EIA): Công bố hàng tuần vào thứ Tư

• Báo cáo dự trữ toàn cầu (IEA): Công bố hàng tháng

• Mức sử dụng các kho chứa chiến lược: SPR (Strategic Petroleum Reserve)

3. Yếu tố địa chính trị:

• Căng thẳng tại Trung Đông: Khu vực sản xuất dầu quan trọng

• Các lệnh trừng phạt: Ảnh hưởng đến nguồn cung từ các nước như Iran, Venezuela, Nga

• Bất ổn tại các nước sản xuất: Nigeria, Libya, Iraq

4. Yếu tố kinh tế vĩ mô:

• Tốc độ tăng trưởng GDP: Dự báo nhu cầu năng lượng

• Tỷ giá USD: Dầu được định giá bằng USD, nên đồng USD mạnh thường tạo áp lực giảm giá dầu

• Lạm phát và lãi suất: Ảnh hưởng đến chi phí tài chính và đầu tư

5. Lợi ích và rủi ro khi giao dịch hợp đồng tương lai dầu thô

Giao dịch hợp đồng tương lai dầu thô mang lại nhiều cơ hội nhưng cũng tiềm ẩn rủi ro đáng kể. Trước khi bước vào thị trường này, nhà đầu tư nên đánh giá cẩn trọng mọi yếu tố liên quan.

Lợi ích và rủi ro khi đầu tư hợp đồng tương lai dầu thô

5.1. Lợi ích khi giao dịch hợp đồng tương lai dầu thô

1. Có thể kiếm lợi nhuận từ sự lên xuống của giá dầu:

• Thị trường dầu thô có biến động lớn, tạo nhiều cơ hội giao dịch

• Nhà đầu tư có thể kiếm lời trong cả thị trường tăng (long) và giảm (short)

• Biên độ dao động giá lớn có thể mang lại lợi nhuận cao trong thời gian ngắn

2. Thanh khoản cao:

• Hợp đồng tương lai dầu thô có khối lượng giao dịch rất lớn hàng ngày

• Dễ dàng mở và đóng vị thế mà không bị trượt giá đáng kể

• Spread mua/bán thấp, giảm chi phí giao dịch

3. Đòn bẩy tài chính:

• Chỉ cần đặt cọc một phần nhỏ (5-10%) giá trị hợp đồng

• Tối ưu hóa nguồn vốn và nâng cao khả năng tạo lợi nhuận

• Có thể quản lý nhiều vị thế với lượng vốn hạn chế

4. Phương án bảo vệ tài chính trước biến động:

• Doanh nghiệp sử dụng hợp đồng tương lai dầu thô để bảo vệ chi phí đầu vào

• Hợp đồng tương lai giúp nhà sản xuất tránh rủi ro do biến động giá cả thị trường.

• Phân bổ đầu tư vào nhiều loại tài sản giúp làm giảm mức độ rủi ro chung của danh mục.

5. Minh bạch và chuẩn hóa:

• Giao dịch trên sàn có tổ chức, được giám sát chặt chẽ

• Điều khoản và thông số kỹ thuật rõ ràng, chuẩn hóa

• Hỗ trợ thanh toán bù trừ, giảm rủi ro đối tác

5.2. Rủi ro khi giao dịch hợp đồng tương lai dầu thô

1. Giá dầu lên xuống thất thường và rất khó đoán trước:

• Giá dầu có thể thay đổi đột ngột do các sự kiện địa chính trị

• Những báo cáo bất ngờ về dự trữ dầu có thể gây sốc thị trường

• Quyết định của OPEC/OPEC+ có thể làm đảo ngược xu hướng nhanh chóng

2. Rủi ro từ đòn bẩy cao:

• Đòn bẩy cao mang lại lợi nhuận lớn nhưng cũng tạo tổn thất tiềm ẩn lớn

• Có thể mất toàn bộ số tiền ký quỹ chỉ với biến động nhỏ

• Có nguy cơ phải nộp thêm tiền (margin call) nếu thị trường đi ngược dự đoán

3. Rủi ro thời hạn và rollover:

• Hợp đồng tương lai dầu thô có thời hạn cụ thể, buộc phải đóng hoặc chuyển đổi

• Chi phí rollover (chuyển sang hợp đồng tháng sau) có thể phát sinh

• Chênh lệch giá giữa các tháng hợp đồng (calendar spread) có thể gây tổn thất

4. Rủi ro kỹ thuật và thị trường:

• Lỗi hệ thống giao dịch, độ trễ lệnh

• Thiếu thanh khoản trong một số thời điểm cụ thể

• Hạn chế giao dịch (limit up/down) có thể ngăn nhà đầu tư thoát khỏi vị thế

5. Rủi ro pháp lý và quy định:

• Thay đổi về quy định giao dịch hàng hóa phái sinh

• Hạn chế về vị thế tối đa được phép nắm giữ

• Các quy định về thuế và báo cáo có thể phức tạp

Ví dụ về tổn thất do biến động giá: Trong tháng 3/2020, khi đại dịch COVID-19 bùng phát, một nhà đầu tư mua 5 hợp đồng tương lai dầu thô WTI với giá $40/thùng. Trong vòng 3 tuần, giá dầu giảm mạnh xuống $20/thùng. Với mỗi hợp đồng 1,000 thùng, tổn thất là $20 × 1,000 × 5 = $100,000.

Theo một số tin tức thị trường từ các chuyên gia, các nhà đầu tư cần nắm rõ chính sách và động thái mới nhất của cơ quan quản lý tại Mỹ, EU và Việt Nam để tránh bị động trong giao dịch phái sinh.

Hợp đồng tương lai dầu thô vừa là công cụ đầu tư hấp dẫn, vừa tiềm ẩn rủi ro cao. Nhà đầu tư cần có chiến lược rõ ràng, kỷ luật nghiêm ngặt và kiến thức vững vàng trước khi tham gia thị trường này.

Theo dõi HVA ngay, để hành trình đầu tư chuyên nghiệp bắt đầu tại đây.